Ineens komt de dreiging van de Afrikaanse Varkenspest weer een stuk dichterbij. Sinds een week heeft de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) de controle op het reinigen en ontsmetten van vervoermiddelen aangescherpt: voor vervoerders die met varkens (maar ook runderen, schapen, geiten en herten) uit Duitsland komen, is een tweede reiniging verplicht. Nederland is bang voor insleep van het voor wilde zwijnen en tamme varkens dodelijke, maar voor mensen ongevaarlijke virus.
Toen in 2020 voor het eerst een geval van de Afrikaanse varkenspest (AVP) werd vastgesteld in de Duitse deelstaat Brandenburg, gingen alle seinen op rood. Want hoewel de virus al sinds 2007 rondwaart in Europa, bleven uitbraken en vondsten vooral beperkt tot de Oost-Europese landen. Landen waar de varkenshouderij minder intensief en economisch belangrijk is dan in Duitsland, Denemarken of Nederland.
Die angst werd vooral ingegeven door de AVP-uitbraak die vanaf augustus 2018 de complete Chinese varkenshouderij ontregelde. "De grootste uitbraak van een dierziekte ooit", klonk het toentertijd - inmiddels mag de wereldwijde vogelgrieppandemie zich met die treurige eretitel tooien. De gevolgen lieten zich jarenlang gelden op de wereldmarkt voor varkensvlees aangezien China wereldwijd de grootste consument en producent van varkensvlees is. Het land produceert niet alleen de meeste varkens ter wereld, maar importeert ook nog eens.
De varkenspestgolf van 2018 en 2019 resulteerde onder meer in de versnelde modernisering van de Chinese varkenssector (omdat het virus zich te gemakkelijk kon verspreiden in de oude kleinschalige back yard farms in het land), maar ook in de obsessieve viruscontroles op het Covid-19-virus op geïmporteerde voedingsmiddelen. Dat verergerde de wereldwijde verstoring van het containervervoer nog eens extra.
Stabiele situatie verstoord
Anyway, bij de constatering van varkenspest in het oosten van Duitsland werden meteen strenge maatregelen genomen en een paar jaar lang was de situatie bij onze oosterburen stabiel. Tot 15 juni, toen in de op zo'n 300 kilometer van de Nederlands grens gelegen deelstaten Rijnland-Palts en Hessen Afrikaanse varkenspest werd vastgesteld op 4 varkenshouderijen.
Meteen werd een uitgebreid zoekprogramma naar zieke en dode wilde zwijnen opgezet waarbij 17.000 hectare werd doorzocht met speurhonden en drones. Het leverde 247 kadavers van wilde zwijnen op. De 75 varkenshouders in de regio moesten dagelijks hun varkens controleren. Er werden afrasteringen geplaatst, oogstbeperkingen opgelegd en burgers kregen een aanlijnplicht voor hun honden. Uit de dagelijkse monitoring bleken dat het virus bij nog twee varkensbedrijven in Hesse had toegeslagen. Het ene betrof een hobbyboer met 17 varkens en het andere een klein bedrijf van 170 varkens. De dieren werden meteen geruimd.
Menselijk handelen
Vorige week kwam het centrale crisisteam voor dierziekten van de Duitse federale regering en de regeringen van de deelstaten bijeen. De varkenspestslachtoffers in Rijnland-Palts en Hessen zijn bezweken aan een ander serotype van de ziekteverwekker. Het is dan ook niet waarschijnlijk dat deze virusvariant zich onder wilde zwijnen vanuit het oosten naar Hessen heeft verspreid. De autoriteiten denken met name aan insleep: besmetting die het gevolg van een virus dat meereist met mensen en producten in auto's, vrachtwagens, treinen etc.
Silvia Bender, federaal staatssecretaris van Landbouw, kondigde een nieuwe voorlichtingscampagne aan, bijvoorbeeld bij tankstations langs de snelweg, om mensen bewust te maken van de risico's. “In geval van twijfel is een onzorgvuldig weggegooid broodje met worst al genoeg, omdat het virus ook via besmet voedsel kan worden binnengebracht”, aldus Bender in AgrarZeitung.
"Zo’n sprong naar een nieuw gebied komt hoogstwaarschijnlijk door menselijk handelen," zegt ook Tosca Ploegaert, onderzoeker bij Wageningen Bioveterinary Research in Trouw. "Dat kan ook over een veel grotere afstand gebeuren. In die zin is er weinig verschil met de situatie voor deze nieuwe uitbraak in Duitsland.”
Ploegaert vindt het belangrijk dat ook toeristen en vakantiegangers opletten op wat ze doen. "Bijvoorbeeld door op vakantie geen varkensvlees mee te nemen uit andere delen van Europa. En het zéker niet weg te gooien bij varkens, in de natuur of in een afvalbak waar ook wilde zwijnen bij kunnen.” Op Nederlandse parkeerplaatsen langs de snelwegen zijn al geruime tijd waarschuwingsbordjes te zien. Of ze mensen opvallen, is natuurlijk een tweede.
De tweede Ontsmettings- en Reinigingsplicht van de NVWA waarschijnlijk meer effect. De vrachtwagen moet twee keer gewassen en gesopt worden om uit te sluiten dat het virus zich via vervoer verspreidt. De verplichting is in ieder geval via formulieren en erkende reinigingsplaatsen nadrukkelijk vastgelegd.
Die angst werd vooral ingegeven door de AVP-uitbraak die vanaf augustus 2018 de complete Chinese varkenshouderij ontregelde. "De grootste uitbraak van een dierziekte ooit", klonk het toentertijd - inmiddels mag de wereldwijde vogelgrieppandemie zich met die treurige eretitel tooien. De gevolgen lieten zich jarenlang gelden op de wereldmarkt voor varkensvlees aangezien China wereldwijd de grootste consument en producent van varkensvlees is. Het land produceert niet alleen de meeste varkens ter wereld, maar importeert ook nog eens.
De varkenspestgolf van 2018 en 2019 resulteerde onder meer in de versnelde modernisering van de Chinese varkenssector (omdat het virus zich te gemakkelijk kon verspreiden in de oude kleinschalige back yard farms in het land), maar ook in de obsessieve viruscontroles op het Covid-19-virus op geïmporteerde voedingsmiddelen. Dat verergerde de wereldwijde verstoring van het containervervoer nog eens extra.
Stabiele situatie verstoord
Anyway, bij de constatering van varkenspest in het oosten van Duitsland werden meteen strenge maatregelen genomen en een paar jaar lang was de situatie bij onze oosterburen stabiel. Tot 15 juni, toen in de op zo'n 300 kilometer van de Nederlands grens gelegen deelstaten Rijnland-Palts en Hessen Afrikaanse varkenspest werd vastgesteld op 4 varkenshouderijen.
Meteen werd een uitgebreid zoekprogramma naar zieke en dode wilde zwijnen opgezet waarbij 17.000 hectare werd doorzocht met speurhonden en drones. Het leverde 247 kadavers van wilde zwijnen op. De 75 varkenshouders in de regio moesten dagelijks hun varkens controleren. Er werden afrasteringen geplaatst, oogstbeperkingen opgelegd en burgers kregen een aanlijnplicht voor hun honden. Uit de dagelijkse monitoring bleken dat het virus bij nog twee varkensbedrijven in Hesse had toegeslagen. Het ene betrof een hobbyboer met 17 varkens en het andere een klein bedrijf van 170 varkens. De dieren werden meteen geruimd.
Menselijk handelen
Vorige week kwam het centrale crisisteam voor dierziekten van de Duitse federale regering en de regeringen van de deelstaten bijeen. De varkenspestslachtoffers in Rijnland-Palts en Hessen zijn bezweken aan een ander serotype van de ziekteverwekker. Het is dan ook niet waarschijnlijk dat deze virusvariant zich onder wilde zwijnen vanuit het oosten naar Hessen heeft verspreid. De autoriteiten denken met name aan insleep: besmetting die het gevolg van een virus dat meereist met mensen en producten in auto's, vrachtwagens, treinen etc.
Silvia Bender, federaal staatssecretaris van Landbouw, kondigde een nieuwe voorlichtingscampagne aan, bijvoorbeeld bij tankstations langs de snelweg, om mensen bewust te maken van de risico's. “In geval van twijfel is een onzorgvuldig weggegooid broodje met worst al genoeg, omdat het virus ook via besmet voedsel kan worden binnengebracht”, aldus Bender in AgrarZeitung.
"Zo’n sprong naar een nieuw gebied komt hoogstwaarschijnlijk door menselijk handelen," zegt ook Tosca Ploegaert, onderzoeker bij Wageningen Bioveterinary Research in Trouw. "Dat kan ook over een veel grotere afstand gebeuren. In die zin is er weinig verschil met de situatie voor deze nieuwe uitbraak in Duitsland.”
Ploegaert vindt het belangrijk dat ook toeristen en vakantiegangers opletten op wat ze doen. "Bijvoorbeeld door op vakantie geen varkensvlees mee te nemen uit andere delen van Europa. En het zéker niet weg te gooien bij varkens, in de natuur of in een afvalbak waar ook wilde zwijnen bij kunnen.” Op Nederlandse parkeerplaatsen langs de snelwegen zijn al geruime tijd waarschuwingsbordjes te zien. Of ze mensen opvallen, is natuurlijk een tweede.
De tweede Ontsmettings- en Reinigingsplicht van de NVWA waarschijnlijk meer effect. De vrachtwagen moet twee keer gewassen en gesopt worden om uit te sluiten dat het virus zich via vervoer verspreidt. De verplichting is in ieder geval via formulieren en erkende reinigingsplaatsen nadrukkelijk vastgelegd.