Afvalwater farmafabrieken serieus risico voor antibioticaresistentie: WHO roept op tot actie

Al jaren is bekend dat bij de productie van antibiotica ongereguleerd afvalwater en vast afval vrijkomen die tot antibioticavervuiling leiden. "Als je in India een slok water uit een rivier neemt, kun je meer antibiotica binnenkrijgen dan hier bij een hele kuur," zei de toenmalige CEO van antibioticaproducent Centrient, Karl Rotthier, in 2017.

Een kwalijke zaak, omdat vrij in het milieu rondzwervende antibioticadeeltjes - bijvoorbeeld in het riool - bij bacteriën antibioticaresistentie (antimicrobial resistance, AMR) in de hand kunnen werken. Dat zit zo: micro-organismen 'in het wild' dragen allerlei genen bij zich, bijvoorbeeld voor resistentie, virulentie en andere akelige eigenschappen. Komen bacteriën die al resistentiegenen bij zich dragen in aanraking met een lage dosis antibiotica, zoals in afvalwater, zijn deze in het voordeel ten opzichte van andere micro-organismen die wél gevoelig zijn voor antibiotica. Die leggen het loodje, maar de resistente micro-organismen tieren welig en ontwikkelen zich tot 'superbugs'.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft nu voor het eerst richtlijnen opgesteld om de antibioticavervuiling in afvalwater aan te pakken en daarmee grip te krijgen op het toenemende probleem van antibioticaresistentie (AMR) wereldwijd.

Antibioticavervuiling en resistentie
De WHO waarschuwt al geruime tijd voor het post-antibiotica-tijdperk, waarin door resistente bacteriën de effectiviteit van antibiotica vermindert, zodat zelfs simpele infecties moeilijker te behandelen worden. Zonder ingrijpen zullen in 2050 10 miljoen mensen per jaar overlijden als gevolg van antibioticaresistentie. Ondanks dat het probleem van antibiotica in afvalwater bekend is, zijn er wereldwijd nauwelijks regelgevingen die deze vorm van vervuiling aanpakken. Antibioticavervuiling kan zelfs de medicijnen aantasten die in de afvalwater lozende laboratoria worden geproduceerd.

Maatregelen van de WHO
De WHO pleit in haar nieuwe richtlijnen voor een strikter beheer van afvalwater en vast afval dat vrijkomt bij de productie van antibiotica. Deze richtlijnen stellen specifieke doelen voor, gericht op het verminderen van de risico’s voor zowel de volksgezondheid als het milieu. De richtlijnen omvatten maatregelen zoals het controleren van watervervuiling bij productieprocessen, het ontwikkelen van transparante standaarden voor fabrikanten en het gebruik van technologieën die verspilling van antibiotica en verontreiniging van waterlichamen voorkomen.

Naast deze maatregelen benadrukt de WHO het belang van transparantie in het productieproces. Fabrikanten moeten duidelijk maken welke inspanningen zij leveren om vervuiling te voorkomen, zodat consumenten, investeerders en overheden bewustere keuzes kunnen maken.

Internationale druk
De WHO staat niet alleen in haar oproep tot actie. Verschillende internationale organisaties, waaronder de G7, UNEP en de WHO Executive Board, hebben aangedrongen op strengere regelgeving en maatregelen om de vervuiling vanuit de farmaceutische industrie te verminderen. Volgens Jacqueline Alvarez van het UNEP (United Nations Environment Programme) moet de rol van het milieu in de verspreiding van antibioticaresistentie veel serieuzer worden genomen. Er is toenemend bewijs dat preventie van antibioticavervuiling vanuit onder meer industriële processen, stedelijke afvalsystemen en de landbouw essentieel is in de strijd tegen AMR. Vorige week nog pleitte een groep van 80 grote investeerders voor het uit de voedselketen halen van antibiotica, omdat dat niet alleen vanuit het oogpunt van de volksgezondheid essentieel is, maar simpelweg een economische noodzaak.