Alle hens aan dek om de Arabica te redden

Vol trots presenteerde Nestlé onlangs in Brazilië een nieuwe Arabica-koffiesoort, de Star 4. De nieuwe Arabica-variant kenmerkt zich door een hoge opbrengst, is bestand tegen de koffieroest (een schimmelziekte die eerder al de wereldwijde koffieteelt in de problemen bracht en die verergert door de klimaatverandering) en kenmerkt zich ook nog eens door een lagere uitstoot van broeikasgassen.

“We zijn er trots op dat we weer een belangrijke stap zetten in de richting van veerkrachtige koffieketens, zodat consumenten ook in de toekomst kunnen genieten van geweldige koffie”, zegt Jeroen Dijkman, oud WUR-man en nu hoofd van Nestlé's Institute of Agricultural Sciences. De nieuwe variëteit heeft "de karakteristieke smaak van Braziliaanse koffie" en werd door Nestlé zelf met traditionele kweekmethoden ontwikkeld. Dat is toch iets even om in je oren te knopen omdat het betekent dat de koffiebrander en -verkoper ook de veredeling van zijn grondstof doet. Dat is wat anders dan je merk op het product van een private label fabrikant plakken, zoals met de nodige merkproducten gebeurt.

Koffieproductie
Wereldwijd wordt er jaarlijks zo’n 10 miljoen ton koffie geproduceerd. Brazilië is de grootste producent, goed voor ongeveer een derde van de wereldproductie, gevolgd door Vietnam, Colombia en Indonesië. Dagelijks drinken nu al meer dan 2 miljard mensen een kop koffie. Naar verwachting zal de koffiemarkt de komende jaren blijven groeien, vooral door toenemende consumptie in opkomende markten zoals China en India.

Klimaatverandering steekt een spaak in het wiel. Hoewel er tientallen botanische koffievariëteiten zijn, wordt de wereldwijde koffiemarkt gekenmerkt door een 'duopolie' van de twee soorten Arabica en Robusta. Het gebied dat geschikt is voor het verbouwen van de gevoelige Arabica-variëteit - dat zich bevindt in een 'gordel' tussen tussen de Kreeftskeerkring en de Steenbokskeerkring - krimpt. Tegen 2050 zouden de Arabica-geschikte gronden zelfs gehalveerd kunnen zijn. En niet alleen de Arabica-variëteiten zijn kwetsbaar: 60% van alle koffievariëteiten zullen te lijden hebben van klimaatverandering en extreem weer, met lagere opbrengsten en torenhoge prijzen tot gevolg. Koffieproducenten luiden al jaren de alarmbel.

Star 4
Geen wonder dus dat Nestlé, 's werelds grootste merk voor consumentenproducten in koffie, met een marktaandeel van 22%, inzet op innovatie van de variëteit zelf. Het bedrijf betrekt daar heel nadrukkelijk lokale koffieproducenten én wereldwijde verduurzaming van de teelt bij. Zo wil Nestlé in het kader van het Nescafé Plan 2030 de uitstoot van de koffieproductie halveren en minstens 50% van de oogst betrekken uit regeneratieve landbouw.

Niet alleen de Arabica-variëteiten zijn kwetsbaar: 60% van alle koffievariëteiten zullen te lijden hebben van klimaatverandering en extreem weer, met lagere opbrengsten

Dat streven wordt belichaamd door Star 4. Dijkman: "Onze veldproeven hebben aangetoond dat de opbrengst van Star 4, bij gebruik van vergelijkbare inputs, aanzienlijk hoger is dan die van de twee meest gebruikte Braziliaanse lokale variëteiten, wat de ecologische voetafdruk verkleint.” Die kleinere voetafdruk verklaart zich vanuit het grotere opbrengstpotentieel, de verbeterde productiviteit van de planten en de verbeterde landbouwmethoden.

De koolstofuitstoot voor koffie kan aanzienlijk variëren, afhankelijk van de productiemethoden en consumptie. Gemiddeld stoot de productie van een kilogram conventionele Arabica koffie ongeveer 15,33 kg CO₂ uit. Duurzamere praktijken kunnen dit verminderen tot ongeveer 3,51 kg CO₂ per kilo koffie. Daarmee varieert de uitstoot per kopje koffie van 0,06 kg CO₂ tot 0,28 kg CO₂, afhankelijk van of duurzame methoden worden gebruikt en het soort koffie (bijvoorbeeld espresso, latte). Er wordt weleens gezegd dat koffie de hoogste koolstofuitstoot heeft van alle voedingsmiddelen. Alleen rood vlees zoals rund-, lams- en schapenvlees zou schadelijker zijn voor het klimaat. In uitstoot per 1.000 kcal zou koffie helemaal bovenaan de lijst komen. Maar calorieën zijn een onzinnige vergelijkingsmaat omdat het gemiddelde kopje koffie rond de 2 calorieën telt. Voor de productie en het transport van één kopje koffie is dan weer wel 140 liter water nodig, aldus Green Queen.

Behalve Nestlé is ook koffiebedrijf Starbucks, dat 3% van alle koffie ter wereld inkoopt en vergelijkbare emissiereductieplannen heeft, aan het veredelen geslagen. Het koffieconcern heeft 6 klimaatbestendige Arabica-rassen in de pijplijn. Boeren en leveranciers kunnen straks - gratis - met deze rassen aan de slag voor veldproeven. Starbucks doet zijn veredelingswerk voornamelijk op hun onderzoeksboerderij, Hacienda Alsacia, in Costa Rica. Hacienda Alsacia fungeert als het wereldwijde onderzoek- en ontwikkelingscentrum van Starbucks voor koffie. Daar werken agronomen aan de ontwikkeling van nieuwe, klimaatbestendige koffievariëteiten die bestand zijn tegen ziektes en de veranderende klimaatomstandigheden. Het bedrijf deelt de kennis en variëteiten met koffieboeren wereldwijd om hen te helpen duurzame en productieve koffieplantages te onderhouden

Vergeet Robusta niet
Ook is er veel aandacht voor de Robusta-variant, die, zoals de naam al aangeeft, robuuster is dan de Arabica-koffie. Maar zelfs de Robusta-koffie is niet immuun voor extreem weer, bleek dit voorjaar toen een hittegolf in het belangrijkste productieland Vietnam de oogst bedreigde en de prijzen omhoog joeg. Nestlé wedt niet op één paard en ontwikkelde naast de Star 4 ook al 2 Robusta-varianten: de Roubi One en Roubi Two, die in Mexico worden geïntroduceerd.

Behalve de koffiebedrijven zit ook de wetenschap niet stil. Afgelopen week publiceerden Amerikaanse onderzoekers hun studie naar een klimaatbestendige Robustavariant. Ook zij kozen Brazilië als testland maar gaan nu verder onderzoeken of Robusta ook in andere regio’s, zoals de Amerikaanse staat Florida, kan worden geteeld.

Universitair koffiezetten
Aan de Universiteit van Davis, Californië, bestaat al sinds 2016 het UC Davis Coffee Center. Dat is het eerste onderzoekscentrum voor koffie aan een Amerikaanse universiteit. Gaat het er over koffierassen, teeltmethoden, klimaatbestendige koffie en ecologische footprint? Nee, nou ja, ook een beetje. In het fonkelnieuwe gebouw, dat helemaal vol staat met espressomachines van het Italiaanse merk La Marzocco, gaat het met name over 'koffiedesign'. Er wordt onderzoek gedaan naar "verschillende aspecten van koffie, van de opslag van groene bonen tot de ideale manier van roosteren en consumeren." UC Davis heeft al vergelijkbare kenniscentra voor wijn en bier.

China wordt een koffieland. Dat onderkende Nestlé al in 2013, maar dat koffiedrinken in het traditionele theeland China zó'n hoge vlucht zou nemen - vorig jaar overtrof het aantal koffietentjes in China dat in de Verenigde Staten - is ook in China te danken aan de millenials. Niet verrassend dus dat je inmiddels in Yunnan academisch kunt leren koffiezetten.