Asfaltdrang zet wilde diersoorten onder druk

“We leven midden in het zesde massa-extinctie event in de geschiedenis van onze planeet en aanrijdingen zijn daar een belangrijke oorzaak van”, aldus Ben Goldfarb, milieu-journalist en auteur van How Road Ecology is Shaping the Future of the Planet.

Iedere weg door een natuurgebied is een potentieel gevaar voor dieren. Onderzoek laat zien dat aanrijdingen door voertuigen de belangrijkste doodsoorzaak zijn voor een derde van de onderzochte 150 zoogdierpopulaties. Dieren zoals reeën, wilde zwijnen, wolven, poema’s, zwarte beren, elanden, vossen, dassen en verschillende vogelsoorten zijn kwetsbaar, evenals kleinere zoogdieren zoals egels, eekhoorns en otters.

Wereldwijd sterven jaarlijks miljoenen dieren door aanrijdingen. ’s Werelds grootste wegennetwerk ligt in de Verenigde Staten. Naar schatting komen daar dagelijks meer dan 1 miljoen dieren om door het verkeer. Dat komt neer op zo’n 365 miljoen dieren per jaar.

Nederland heeft geen centrale registratie van wildaanrijdingen. Dat bemoeilijkt inzicht over het aantal wildaanrijdingen. In Vlaanderen loopt het project ‘Dieren onder de wielen’ van de Vlaamse overheid en Natuurpunt, waarbij burgers doodgereden dieren melden om knelpunten inzichtelijk te maken. Naar schatting worden er jaarlijks 6 miljoen wilde dieren in Vlaanderen aangereden. De gewone pad, egel, vos en bruine kikker staan bovenaan de lijst.

Opsplitsing leefgebieden
Het wegennetwerk vormt een bedreiging door het opsplitsen van leefgebieden. In Wyoming, VS, zagen onderzoekers dat trekdieren de snelweg niet meer konden oversteken door de drukte, waardoor 40% van een kudde verhongerde. Voor poema's die in de buurt van Los Angeles leven, hebben wegen de habitat beperkt tot zo'n klein gebied dat de dieren gedwongen worden om te paren met naaste familieleden, aldus Goldfarb.

Zelfs voor vogels en vleermuizen kan water of een snelweg onoverbrugbaar zijn

Droogte verergert het probleem, zoals in Australië waar kangoeroes vaker wegen oversteken tijdens droogteperiodes. Dat droogte toeneemt in frequentie en ernst baart onderzoekers zorgen.
Verder vervuilen wegen het lokale milieu. Deeltjes van banden in waterlichamen hebben een impact op vispopulaties en strooizout heeft rivieren en meren verontreinigd. Brak geworden wateren schaden de ecosystemen.

Oplossingen
Er zijn oplossingen om wegen veiliger te maken voor dieren, zoals ecoducten en faunatunnels. Wildcorridors zijn er in vele vormen en maten en zijn inmiddels over ter wereld te vinden, van een bijensnelweg in Noorwegen tot een rode krabbenbrug op Christmas Island in Australië en een blauwe pinguïnonderdoorgang in Auckland, Nieuw-Zeeland. Nederland is een van de koplopers op het gebied van groene passages waar dieren veilig kunnen oversteken. Ook hekwerk kan helpen, al is daarbij het probleem dat ze het landschap versnipperen.

Ursula Neering van Rijkswaterstaat legt uit dat ecoducten helpen om dieren veilig wegen over te steken en habitats te verbinden. Kleinere dieren zoals kikkers, marters en slangen maken gebruik van tunnels onder wegen. “Zelfs voor vogels en vleermuizen kan water of een snelweg onoverbrugbaar zijn", aldus Neering. Ook planten kunnen via een ecoduct weer stuifmeel uitwisselen met andere groeiplaatsen aan de andere kant van de weg.

Ondertussen zal de hoeveelheid asfalt in de wereld alleen maar toenemen

In het uitgestrekte, maar ook door roadkill geplaagde Australië worden slimme technieken getest, zoals virtuele hekken. Deze door koplamp geactiveerde palen produceren geluiden en knipperende lichten om dieren af te schrikken. Dit zou wilde dieren moeten afschrikken, maar de resultaten zijn niet consequent.

Wat bij alle (slimme) oplossingen en het plannen van wegen kan helpen is het in kaart brengen van mogelijke botsingshotspots, hoewel deze voor verschillende dieren verschillen.

Daling en stijging
Goed ontworpen oversteekplaatsen en hekken zouden het aantal aanrijdingen met meer dan kunnen 80% verminderen, aldus Goldfarb. In Utrecht, waar het grootste zoogdier van Nederland, het edelhert, gesignaleerd is bij het ecoduct in Maarsbergen, zijn de aanrijdingen rond ecoducten afgenomen. Er is wel een maar: waar de hekken ophouden neemt het aantal aanrijdingen juist weer toe, laat Rik Nieuwerf, bestuurslid van de Stichting Valwild Utrecht (SVU) aan het AD weten. Over het algemeen zouden de passages In Nederland wel de natuurwaarde verbeteren.

Of er sluitende oplossingen zijn, behalve het weghalen van wegen, is de vraag. De effectiviteit van getroffen maatregelen blijkt niet altijd bewezen, of zelfs onderzocht.

Asfaltdrang
Ondertussen zal de hoeveelheid asfalt in de wereld alleen maar toenemen. Schattingen voorspellen dat er tegen 2050 25 miljoen kilometer aan wegen bijkomt, of zelfs meer. Deze uitbreiding zal voornamelijk plaatsvinden in ontwikkelingslanden in Azië, Afrika en Latijns-Amerika, waar de economische groei en bevolkingsgroei de vraag naar infrastructuur stimuleren​. Deze landen zouden niet dezelfde fouten moeten maken als Noord-Amerika en West-Europa bij het aanleggen van wegen.

Stroperij
Hoe landen en staten omgaan met wildaanrijdingen verschilt. In Nederland ligt de nadruk meer op het beschermen van wilde dieren en het voorkomen van illegale praktijken. Eten van vers doodgereden wild is dan ook illegaal (stroperij).

In de VS wordt roadkill in een groot deel van de staten gezien als een manier om voedselverspilling te verminderen en vlees te verkrijgen zonder extra dierenleed. Zo maakte Laurie Speakman, vrijwilligster voor de Alaska Moose Federation minderbedeelden blij met het vlees. Net aangereden dieren haalde ze zo snel mogelijk op om het vlees vervolgens af te leveren bij liefdadigheidsinstellingen om te gebruiken als voedselhulp voor mensen die moeite hebben om aan voedsel te komen.