'Niet in de statistieken'
In Nederland meldt het RIVM alleen het overlijden van mensen die op Covid-19 getest zijn. "Wij zien ontzettend veel patiënten thuis en in zorgcentra die klinisch sterk verdacht zijn, maar niet getest worden omdat een ziekenhuisopname niet meer zinvol is", zegt Jochen Cals, huisarts en hoogleraar huisartsgeneeskunde aan de Universiteit Maastricht op de NOS. "Deze mensen bestaan niet in de statistieken." Niettemin werd begin deze maand al bekend dat de sterftes in Nederlandse verzorgingshuizen hoog op kunnen lopen met sterftepercentages (aantal doden/aantal vermoedelijke besmettingen) van 14%.
Verzorgingshuizen
Niet alleen in Nederland worden coronadoden statistisch verdonkeremaand, terwijl het vermoeden toeneemt dat het coronavirus juist in verzorgingshuizen veel slachtoffers maakt. Uit een eerste studie door onderzoekers van de London School of Economics blijkt dat ongeveer de helft van de Europese sterfgevallen als gevolg van Covid-19 in woonzorgcentra plaatsvond, schrijft Knack. Op grond van overheidsbronnen en de communicatie van officiële instellingen becijferden de onderzoekers dat in de week van 6 april in België 42% van de coronadoden uit woonzorgcentra kwam, in Spanje 57%, in Ierland 54%, in Italië 53% en in Frankrijk 45%.
Van de 2.029 gestorvenen in de Belgische woonzorgcentra zijn maar 63 bevestigde gevallen na een afgenomen test, de andere 1.966 zijn vermoedelijke coronagevallen. In Spanje laten de statistieken alleen de positief geteste overlijdens zien, of sterfgevallen in rusthuizen meetellen is niet zeker, schrijft De Tijd. In Frankrijk betreffen 5.000 van de 15.000 geregistreerde overlijdens mensen uit verzorgingshuizen.
Huisartsenregistratie
Volgens de Belgische viroloog Marc van Ranst is de Belgische manier van rapporteren 'dom' omdat het België internationaal in een slecht daglicht plaatst. Bovendien leidt deze registratie tot een overschatting die niet te vergelijken valt met de rapportages uit andere landen. Steven Van Gucht, de Belgische coronabestrijder, erkent de overschatting maar ziet de voordelen van een zo compleet en uitgebreid mogelijk bewakingssysteem.
Ook in Nederland doet die lijn van denken inmiddels opgang. Vanaf deze week gaan Nederlandse huisartsen via het verwijsplatform Zorgdomein.nl hun niet-geteste maar wel vermoedelijk door Covid-19 ernstig zieke en overleden patiënten registreren. "Elke huisartspraktijk heeft nu een eigen lijstje waarop deze vermoedelijke coronadoden staan," zegt Cals. Als zelfs maar de helft van de Nederlandse huisartsen meedoet, ontstaat er een reëel beeld van het aantal doden en van de impact van corona op de Nederlandse bevolking. "Ik ben daar voorzichtig mee, maar ik denk dat er tientallen procenten boven op de officiële registraties komen."
Het RIVM staat positief tegenover de huisartsenmeldingen: "We weten dat het om een schatting gaat", zegt woordvoerder Harald Wychgels in de Volkskrant. "We wachten de cijfers af en de gegevens nemen we mee in onze rapportages. Daarbij vermelden we uiteraard hoe de data tot stand zijn gekomen. Maar alles wat bijdraagt aan een beter beeld is welkom."
Oversterfte
Blijft de vraag: sterven er in België nu meer of minder mensen aan Covid-19 dan in andere landen? Het enige antwoord is te vinden in de 'oversterfte'-cijfers, zoals in ons land het CBS die vandaag presenteerde met de conclusie dat het aantal doden in 'institutionele' woonomstandigheden (lees: verzorgingshuizen) is verdubbeld. Oversterfte drukt het aantal meer of minder overlijdensgevallen uit ten opzichte van het langjarige gemiddelde voor de tijd van het jaar. In een CBS-grafiek van vandaag wordt de gemiddelde weeksterfte van de eerste 10 weken van dit jaar (het blauwe balkje) vergeleken met de daarop volgende individuele weken waarin Nederland met Covid-19 patiënten te maken kreeg.
Wekelijks rapporteren de Europese landen hun sterftecijfers aan de centrale monitor Euromomo. De jongste rapportages (waar een vertraging van vier weken in zit) laten in verschillende landen een significante toename van de sterftecijfers zien. En dan doet België het ineens helemaal niet zo slecht: volgens Euromomo valt de stijging van de oversterfte in België juist lager uit dan die in het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Frankrijk, Italië en Spanje.
Op 3 augustus krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Een opmerking terzijde: WZC's (woonzorgcentra) in België zijn geen 'bejaardenoorden'. Er verblijven uitsluitend mensen die absoluut niet meer zelfsstandig zijn. Allen zijn dement of lichamelijk zo beperkt dat ze zonder hulp niet overleven. Mijn schoonmama verblijft in een WZC (*). Mij valt op, dat er doorgaans zeer weinig bezoek is. Wij verkeren in een haast zekere veronderstelling, dat besmetting niet zozeer door privé contacten met de buitenwereld komt, maar door de verpleging, die ook daar te weining middelen had.
Ontvingen gisteren een e-mail dat alle oudjes/bewoners nu getest worden. Voor zover ik begreep gebeurt dat in Nederlans (nog) niet.
Dat zal in Belgie het beeld van de mortaliteit nog zuiverder maken.
(*) Valt voor eigen rekening totdat eigen privé-geld is geconsumeerd. Dan wordt het een kwestie voor de gemeentelijke overheid (OCMW), met dat verschil met Nederland, dat voor een zeer groot deel de kosten verhaald worden op de kinderen, afhankelijk van hun inkomen. Nederland is zo slecht nog niet..
Bij online marketing wordt vaak gewerkt met een 'attribution model' om beter inzicht te krijgen in de bijdrage van diverse stappen aan het uiteindelijke doel - ipv alleen de laatste 'klik'. Wellicht interessant om deze benadering ook te projecteren op corona omdat het inmiddels vrij duidelijk is dat corona vooral (maar niet uitsluitend) in combinatie met aanvullende factoren dodelijk is.
Klopt allemaal, Dennis.
Dat toeschrijven van een sterfgeval aan één oorzaak is overigens geen nieuw probleem.
Een vriend van mij is drie jaar geleden overleden nadat hij door zware COPD en zuurstofgebrek een hartstilstand had gehad. Hij lag lang op de IC, herstelde enigermate, maar stierf toen alsnog omdat de behandeling uiteindelijk (met zijn instemming) werd gestaakt.
Dan zijn er eigenlijk twee doodsoorzaken.
Een huisarts verteld me ooit dat als een patiënt plotseling overleed zonder direct aanwijsbare oorzaak, hij maar noteerde: mors subita.
De exacte sterfte t.g.v. Covid-19 is via alle methodes lastig om exact vast te stellen. In dit stuk wordt de statistische oversterfte vergeleken met de cijfers van sterfgevallen die formeel bevestigd zijn. Conclusie: er zijn deze weken meer extra sterfgevallen t.o.v. voorgaande jaren dan de officiële cijfers tonen. Maar het tegenovergestelde speelt (vermoedelijk in mindere mate) ook een rol.
Sterfte wordt toegerekend aan Covid-19 als de persoon in kwestie positief test op SARS-CoV-2 infectie. Dat wil echter niet zeggen dat er zekerheid is dat het overlijden direct toewijsbaar is aan dit virus. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van andere ernstige ziekte waaraan iemand overlijdt terwijl er tegelijkertijd een SARS-Cov-2 infectie ontstond. Ofwel, sterfte mét ipv dóór Covid-19. Dat is niet onrealistisch, gezien de groepen waar dit virus het hardste lijkt toe te slaan (kwetsbaar, hoge leeftijd), groepen zijn waar vaak sprake is van ernstige ziekte.
Ook kan er, m.n. bij ongeteste personen (de oversterfte), sprake zijn van sterfte door oorzaken die door de coronacrisis een extra zetje hebben gekregen. Uitgestelde behandelingen, extra druk op een wankele gezondheid door de stress door de situatie, etc.
Uiteraard kan er ook nog sprake zijn van een kritische gezondheid die door SARS-Cov-2 net een extra zetje krijgt. In die gevallen is er sterfte die vervroegd is met dagen, weken, maanden misschien. Dat is extra sterfte te noemen en toeschrijfbaar aan Covid-19, maar als er door deze vervroegde gevallen in de komende maanden nu mínder sterfte plaatsvindt dan in voorgaande jaren, gaan we die ondersterfte dan ook aan Covid-19 toeschrijven? En zo ja, wat betekent dat dan?
In Frankrijk heeft het ook enige tijd geduurd voordat de besmettingen en doden in verzorgingshuizen boven water kwamen. Kan niet anders dan dat daar ook veel in verzorgingshuizen wordt getest.
Besmettingen en doden anders dan ziekenhuisopname in kaart gebracht.
Op 3 april hebben 2032 huisartsen in Frankrijk gereageerd op de oproep om tussen 17 maart en 3 april het aantal COVID-19 besmettingen of vermoedelijke besmettingen door te geven. De geografische spreiding van de gevallen is niet homogeen, waarbij sommige regio's meer door de epidemie lijken te worden getroffen.
Door deze resultaten te extrapoleren naar alle 60.000 huisartsen, wordt geschat dat meer dan anderhalf miljoen mensen tussen 7 maart en 3 april door het coronavirus zijn getroffen (1:40).
Bron: MG France.