Het Hof van Cassatie in België heeft in een uitspraak bepaald dat dierenwelzijnsorganisaties zoals Gaia en Animal Rights geen rechtszaken meer kunnen aanspannen over dierenmishandeling door slachthuizen of broodfokkers. Volgens het Hof is het “beschermen van dierenwelzijn geen collectief belang dat een burgerlijke rechtsvordering toelaat”.
Het Hof van Cassatie is het hoogste rechtscollege in België. Het beoordeelt of rechtsregels correct zijn toegepast in eerdere rechtszaken, maar doet geen uitspraak over de feiten zelf. Het Hof kan uitspraken van lagere rechtbanken vernietigen als het vindt dat er juridische fouten zijn gemaakt. De uitspraken dienen als richtlijn voor toekomstige rechtszaken.
Aanleiding en gevolgen van de uitspraak
Aanleiding voor de uitspraak van het Hof was een rechtszaak die Animal Rights in 2017 aanspande tegen een slachthuis in Izegem. Animal Rights filmde undercover beelden van ernstige dierenmishandeling. Werknemers mishandelden dieren met elektrische schokken en stokslagen. Sommige dieren werden zelfs onverdoofd geslacht. Ondanks deze schokkende beelden werden het slachthuis en de zaakvoerder in 2021 vrijgesproken vanwege privacyschending van de medewerkers.
Animal Rights ging in hoger beroep en kreeg in 2023 gelijk van het hof van beroep in Gent. Het slachthuis werd schuldig bevonden aan dierenmishandeling, maar er kon geen straf opgelegd worden omdat het Openbaar Ministerie niet in beroep was gegaan.
Onlangs vernietigde het Hof van Cassatie de uitspraak van het hof van beroep in Gent. Volgens het Hof van Cassatie kunnen dierenrechtenorganisaties geen rechtszaak starten omdat ze daar ‘geen persoonlijk belang’ bij hebben. Dit staat in contrast met milieuorganisaties. Milieuorganisaties mogen wel rechtszaken aanspannen voor algemene doelen zoals biodiversiteit en luchtkwaliteit, dankzij internationale verdragen zoals het Verdrag van Aarhus.
Sinds 2018 staat er ook in de Belgische wet dat organisaties die strijden voor fundamentele vrijheden en rechten wel rechtszaken mogen aanspannen in algemeen belang. Het Hof van Cassatie vindt dat dierenrechtenorganisaties hier dus niet onder vallen.
In mei dit jaar is dierenwelzijn zelfs opgenomen in de Belgische grondwet als grondrecht. Critici noemden deze wetswijziging toen al symbolisch, en krijgen nu gelijk. Het Hof stelt dat de grondwetswijziging geen basis is voor nieuwe rechtspraak. Het is alleen “een algemene beleidsdoelstelling” en “niet bedoeld om afdwingbare subjectieve rechten te creëren.”
Toekomstperspectief
Els van Campenhout van Animal Rights waarschuwt dat de uitspraak desastreuze gevolgen heeft. Dierenorganisaties kunnen nu moeilijker optreden tegen dierenmishandeling. Michel Vandenbosch van Gaia noemt de uitspraak “aartsconservatief” en stelt dat dit de vooruitgang van dierenrechten met veertig jaar terug in de tijd zet.
Dierenwelzijnsorganisaties kunnen nog wel optreden in het belang van wilde dieren omdat de bescherming van wilde dieren vaak onder natuurbehoudswetten valt, zoals de Wet op het Natuurbehoud en diverse Europese richtlijnen (bijvoorbeeld de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn). Deze wetten bevatten specifieke bepalingen voor de bescherming van wilde dieren in hun natuurlijke omgeving. Slachtdieren vallen onder reglementeringen die gericht zijn op landbouwpraktijken en veehouderij.
Naar Hof voor de Rechten van de Mens
Omdat het Hof van Cassatie niet zelf oordeelt over de feiten, maar alleen maar controleert of de wet correct is toegepast, verwijst het de zaak door naar het hof van beroep van Antwerpen voor een nieuwe uitspraak. Uitspraken van het Hof van Cassatie zijn niet bindend voor andere rechters, maar hebben wel veel invloed. Rechters kunnen tegen het Hof van Cassatie ingaan, maar als hun uitspraak later weer bij het Hof van Cassatie komt, is er een risico dat het de uitspraak ook vernietigd wordt. Mocht de uitkomst hetzelfde blijven, dan stapt Animal Rights naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. “Dat is onze plicht, want deze uitspraak heeft gevolgen voor dierenorganisaties in heel Europa”, aldus van Campenhout.
Aanleiding en gevolgen van de uitspraak
Aanleiding voor de uitspraak van het Hof was een rechtszaak die Animal Rights in 2017 aanspande tegen een slachthuis in Izegem. Animal Rights filmde undercover beelden van ernstige dierenmishandeling. Werknemers mishandelden dieren met elektrische schokken en stokslagen. Sommige dieren werden zelfs onverdoofd geslacht. Ondanks deze schokkende beelden werden het slachthuis en de zaakvoerder in 2021 vrijgesproken vanwege privacyschending van de medewerkers.
Animal Rights ging in hoger beroep en kreeg in 2023 gelijk van het hof van beroep in Gent. Het slachthuis werd schuldig bevonden aan dierenmishandeling, maar er kon geen straf opgelegd worden omdat het Openbaar Ministerie niet in beroep was gegaan.
Onlangs vernietigde het Hof van Cassatie de uitspraak van het hof van beroep in Gent. Volgens het Hof van Cassatie kunnen dierenrechtenorganisaties geen rechtszaak starten omdat ze daar ‘geen persoonlijk belang’ bij hebben. Dit staat in contrast met milieuorganisaties. Milieuorganisaties mogen wel rechtszaken aanspannen voor algemene doelen zoals biodiversiteit en luchtkwaliteit, dankzij internationale verdragen zoals het Verdrag van Aarhus.
Sinds 2018 staat er ook in de Belgische wet dat organisaties die strijden voor fundamentele vrijheden en rechten wel rechtszaken mogen aanspannen in algemeen belang. Het Hof van Cassatie vindt dat dierenrechtenorganisaties hier dus niet onder vallen.
In mei dit jaar is dierenwelzijn zelfs opgenomen in de Belgische grondwet als grondrecht. Critici noemden deze wetswijziging toen al symbolisch, en krijgen nu gelijk. Het Hof stelt dat de grondwetswijziging geen basis is voor nieuwe rechtspraak. Het is alleen “een algemene beleidsdoelstelling” en “niet bedoeld om afdwingbare subjectieve rechten te creëren.”
Toekomstperspectief
Els van Campenhout van Animal Rights waarschuwt dat de uitspraak desastreuze gevolgen heeft. Dierenorganisaties kunnen nu moeilijker optreden tegen dierenmishandeling. Michel Vandenbosch van Gaia noemt de uitspraak “aartsconservatief” en stelt dat dit de vooruitgang van dierenrechten met veertig jaar terug in de tijd zet.
Dierenwelzijnsorganisaties kunnen nog wel optreden in het belang van wilde dieren omdat de bescherming van wilde dieren vaak onder natuurbehoudswetten valt, zoals de Wet op het Natuurbehoud en diverse Europese richtlijnen (bijvoorbeeld de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn). Deze wetten bevatten specifieke bepalingen voor de bescherming van wilde dieren in hun natuurlijke omgeving. Slachtdieren vallen onder reglementeringen die gericht zijn op landbouwpraktijken en veehouderij.
Naar Hof voor de Rechten van de Mens
Omdat het Hof van Cassatie niet zelf oordeelt over de feiten, maar alleen maar controleert of de wet correct is toegepast, verwijst het de zaak door naar het hof van beroep van Antwerpen voor een nieuwe uitspraak. Uitspraken van het Hof van Cassatie zijn niet bindend voor andere rechters, maar hebben wel veel invloed. Rechters kunnen tegen het Hof van Cassatie ingaan, maar als hun uitspraak later weer bij het Hof van Cassatie komt, is er een risico dat het de uitspraak ook vernietigd wordt. Mocht de uitkomst hetzelfde blijven, dan stapt Animal Rights naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. “Dat is onze plicht, want deze uitspraak heeft gevolgen voor dierenorganisaties in heel Europa”, aldus van Campenhout.