Ze is inmiddels wereldberoemd in heel Nederland. Dinsdagavond aanstaande is ze te horen in de Rode Hoed. Carolyn Steel spreekt over wat haar bezighoudt: onze relatie met elkaar en de wereld daaromheen via eten.
Ze schreef De Hongerige Stad. In Nederland werd ze populair als ‘die mevrouw van de lokale voedselstrategieën.’ Dat vindt ze een beetje jammer. Niet dat ze tegen volkstuintjes of voedsel in en rond de stad is. Integendeel. Daar zit alleen haar punt niet.
Ik ontmoette Steel voor het eerst in 2011 omdat ik een debat met haar deed in Den Haag. Afgelopen week sprak ik haar opnieuw om te vragen wat ze morgenavond ter opening van It's food, stupid in de Rode Hoed gaat vertellen. In De Hongerige Stad introduceerde ze het idee van een Sitopia. Dat is een moderne, helemaal nieuw ontworpen utopische stad die zijn relatie met zichzelf en het omliggende land rond voedsel heeft gebouwd. Voor Steel is het een concept om de wereld vanuit eten her in te richten. Er is iets scheef gelopen, vindt ze. Net als andere eigentijdse maatschappijcritici zegt Steel dat we een waardencrisis doormaken. Ze is architect aan de Universiteit van Cambridge, maar heeft een antwoord dat de aandacht van beroepssociologen en -politicologen verdient.
Voedsel, stelt Steel, is een basis voor resocialisatie. Omdat het zo alledaags en tegelijk zo fundamenteel en abstract is, is het verbouwen, verwerken en distribueren ervan een metafoor voor hoe bedrijven, burgers en overheid met elkaar om zouden kunnen gaan in een wereld die wel goed is ingericht. Iedereen kan het op zijn eigen niveau begrijpen. Daar wil ze het ook dinsdagavond met Felix Rottenberg en het Rode Hoed publiek over hebben.
Via Google Translate is Steel bereid mee te doen aan een gesprek over dit interview. Klik hier voor de automatische Engelse vertaling, ook al is die nog een beetje zo-zo.
Je bent architect. Waarom ben je je met voedsel bezig gaan houden?
Omdat ik me ertoe aangetrokken voel. Ook als architect. Als ik in een mooi huis kom, moet ik de keuken zien. Daar gebeurt het. Je moet ook weten dat mijn grootmoeder een hotel had. Ik kwam er vaak en was gefascineerd door het werk voor en achter de schermen. In de keuken werd geschreeuwd en hard gewerkt. En als het bord door de deur van de keuken verdween en werd geserveerd, werd er net gedaan alsof het doodgewoon was dat er zulk prachtig eten op was beland terwijl er keihard voor gewerkt was. Dat theater boeit me.
Kook je zelf vaak?
Nou en of. Ik ben dol op eten en ben in de keuken te vinden als ik geen ander werk te doen heb.
Wat at je gisteravond?
Ik volg op dit moment het dieet van de Franse dieetdokter Pierre Dukan want ik ben zo dol op eten dat er inmiddels wat af moet. Gisteravond at ik best lekker. Ik at een magere steak met spinazie en mosterd. Dukan werkt overigens heel goed.
Je vertelde me vorig jaar dat je werkt aan een nieuw boek. Waar gaat het over?
De werktitel is The Idea of Food. Het gaat over eten als basis voor de inrichting van de samenleving. Voedsel is een soort lens. De hele samenleving draait om voedsel. Zonder voedsel zijn welvaart en welzijn onmogelijk. Voedsel richt van oudsher onze relatie met de natuur, de inrichting van het landschap, de ordening van steden en het ritme van ons leven in. Ergens in de vorige eeuw zijn we die evidente band volledig kwijtgeraakt. Voedsel verdween uit zicht. We gingen er op onzichtbare plekken zoveel van maken dat het waardeloos is geworden. Zo zijn we ons gevoel voor de waarde van eten kwijt geraakt. Hoe kan een samenleving die geen gevoel meer heeft voor waarde – want dat is zelfs in het algemeen zo – ooit op een goeie manier ingericht worden? We staan voor geweldige uitdagingen op het gebied van voedsel, transport, huisvesting, welvaartsziekten en energie maar hebben geen idee van de waarde van onze keuzen en de waarden van waaruit die voort zouden moeten komen.
Voedsel is iets heel concreets en alledaags van waaruit je iedereen kunt laten begrijpen dat het niet allemaal vanzelfsprekend is. Dat we als mensen keuzes kunnen en moeten maken over hoe de dingen op ons bord komen en wat daarvan de consequenties zijn.
In Nederland word je door critici gezien als de ‘stadstuinbouwtruus’ en door voorstanders van knusse kleinschaligheid als designer van locale voedselstrategieën. Dat spoort volgens mij niet met de kern van De Hongerige Stad.
Dat klopt. Ik vind dat jammer en heb op verschillende manieren geprobeerd uit te leggen dat mijn Sitopia iets anders is. Het komt kennelijk nog onvoldoende over. Misschien kan ik het nog niet goed genoeg zeggen en er is waarschijnlijk ook een taalbarrière. Ik spreek en versta helaas geen Nederlands.
Is Sitopia een poging om een nieuw maatschappelijk contract voorstelbaar te maken?
Dat is mooi gezegd! Ja, dat is het zeker. Een nieuw maatschappelijk contract is veel belangrijker dan al dat gepraat over het voedselsysteem. In het Verenigd Koninkrijk zitten we bijvoorbeeld met een heel onrechtvaardig systeem. Mensen kunnen zich wel slecht eten, maar geen goed eten veroorloven. Dat is te gek voor woorden. En dat komt allemaal omdat we geen idee hebben van de maatschappelijk waarde van voedsel.
Nederland heeft dat veel beter voor elkaar. Als je erover heen vliegt en even wegkijkt van de kassen, dan zie je een prachtig cultuurlandschap dat er voor mij utopisch uitziet: kleine steden en een landschap waarin eten wordt gemaakt in de nabijheid van mensen die dat voedsel kunnen ervaren. Iedereen kan er kennis van nemen. Daarom hebben jullie in beginsel echt een Utopia op aarde.
Hoewel Nederland zeer diepgaand zal moeten ingrijpen op zijn grootschalige industriële landbouw, denk ik dat er in Nederland op het gebied van landschapsinrichting relatief weinig hoeft te gebeuren om de band met goed voedsel te herstellen. Ik denk zelfs dat Nederland kennis en ervaring heeft die elders toegepast zou kunnen worden. Goed toegepast is Nederland een bron van ‘sitopische’ inspiratie voor andere delen van de wereld.
Toch staat de Nederlandse agrarische sector aan het randje van de afgrond.
Ik ben geen econoom, maar ik snap er genoeg van om dit te weten: dat komt omdat je moet begrijpen dat er aan productie van appels, vlees, groenten en graan niets te verdienen valt. Wel aan de handel en verkoop. Nederland heeft een prachtig verhaal te verkopen. Doe het dan ook en zorg ervoor dat het aansluit bij wat echt goed is voor iedereen.
Carolyn Steel is op dinsdagavond 7 februari te horen in de Rode Hoed in Amsterdam. Er zijn nog enkele kaarten beschikbaar. Ook staatssecretaris Henk Bleker zal bij die gelegenheid de republiek Amsterdam toespreken.
Volgende week 14 februari vindt de volgende sessie plaats in de nieuwe serie ‘It’s food, stupid’.
Toegangskaarten (€ 10, passe partout voor 6 avonden € 45) Kaarten zijn te bestellen via de Rode Hoed
Fotocredits: Daria Mnych
Dit artikel afdrukken
Voedsel, stelt Steel, is een basis voor resocialisatie. Omdat het zo alledaags en tegelijk zo fundamenteel en abstract is, is het verbouwen, verwerken en distribueren ervan een metafoor voor hoe bedrijven, burgers en overheid met elkaar om zouden kunnen gaan in een wereld die wel goed is ingericht. Iedereen kan het op zijn eigen niveau begrijpen. Daar wil ze het ook dinsdagavond met Felix Rottenberg en het Rode Hoed publiek over hebben.
Via Google Translate is Steel bereid mee te doen aan een gesprek over dit interview. Klik hier voor de automatische Engelse vertaling, ook al is die nog een beetje zo-zo.
Je bent architect. Waarom ben je je met voedsel bezig gaan houden?
Omdat ik me ertoe aangetrokken voel. Ook als architect. Als ik in een mooi huis kom, moet ik de keuken zien. Daar gebeurt het. Je moet ook weten dat mijn grootmoeder een hotel had. Ik kwam er vaak en was gefascineerd door het werk voor en achter de schermen. In de keuken werd geschreeuwd en hard gewerkt. En als het bord door de deur van de keuken verdween en werd geserveerd, werd er net gedaan alsof het doodgewoon was dat er zulk prachtig eten op was beland terwijl er keihard voor gewerkt was. Dat theater boeit me.
Kook je zelf vaak?
Nou en of. Ik ben dol op eten en ben in de keuken te vinden als ik geen ander werk te doen heb.
Wat at je gisteravond?
Ik volg op dit moment het dieet van de Franse dieetdokter Pierre Dukan want ik ben zo dol op eten dat er inmiddels wat af moet. Gisteravond at ik best lekker. Ik at een magere steak met spinazie en mosterd. Dukan werkt overigens heel goed.
Je vertelde me vorig jaar dat je werkt aan een nieuw boek. Waar gaat het over?
De werktitel is The Idea of Food. Het gaat over eten als basis voor de inrichting van de samenleving. Voedsel is een soort lens. De hele samenleving draait om voedsel. Zonder voedsel zijn welvaart en welzijn onmogelijk. Voedsel richt van oudsher onze relatie met de natuur, de inrichting van het landschap, de ordening van steden en het ritme van ons leven in. Ergens in de vorige eeuw zijn we die evidente band volledig kwijtgeraakt. Voedsel verdween uit zicht. We gingen er op onzichtbare plekken zoveel van maken dat het waardeloos is geworden. Zo zijn we ons gevoel voor de waarde van eten kwijt geraakt. Hoe kan een samenleving die geen gevoel meer heeft voor waarde – want dat is zelfs in het algemeen zo – ooit op een goeie manier ingericht worden? We staan voor geweldige uitdagingen op het gebied van voedsel, transport, huisvesting, welvaartsziekten en energie maar hebben geen idee van de waarde van onze keuzen en de waarden van waaruit die voort zouden moeten komen.
Voedsel is iets heel concreets en alledaags van waaruit je iedereen kunt laten begrijpen dat het niet allemaal vanzelfsprekend is. Dat we als mensen keuzes kunnen en moeten maken over hoe de dingen op ons bord komen en wat daarvan de consequenties zijn.
In Nederland word je door critici gezien als de ‘stadstuinbouwtruus’ en door voorstanders van knusse kleinschaligheid als designer van locale voedselstrategieën. Dat spoort volgens mij niet met de kern van De Hongerige Stad.
Dat klopt. Ik vind dat jammer en heb op verschillende manieren geprobeerd uit te leggen dat mijn Sitopia iets anders is. Het komt kennelijk nog onvoldoende over. Misschien kan ik het nog niet goed genoeg zeggen en er is waarschijnlijk ook een taalbarrière. Ik spreek en versta helaas geen Nederlands.
Is Sitopia een poging om een nieuw maatschappelijk contract voorstelbaar te maken?
Dat is mooi gezegd! Ja, dat is het zeker. Een nieuw maatschappelijk contract is veel belangrijker dan al dat gepraat over het voedselsysteem. In het Verenigd Koninkrijk zitten we bijvoorbeeld met een heel onrechtvaardig systeem. Mensen kunnen zich wel slecht eten, maar geen goed eten veroorloven. Dat is te gek voor woorden. En dat komt allemaal omdat we geen idee hebben van de maatschappelijk waarde van voedsel.
Nederland heeft dat veel beter voor elkaar. Als je erover heen vliegt en even wegkijkt van de kassen, dan zie je een prachtig cultuurlandschap dat er voor mij utopisch uitziet: kleine steden en een landschap waarin eten wordt gemaakt in de nabijheid van mensen die dat voedsel kunnen ervaren. Iedereen kan er kennis van nemen. Daarom hebben jullie in beginsel echt een Utopia op aarde.
Hoewel Nederland zeer diepgaand zal moeten ingrijpen op zijn grootschalige industriële landbouw, denk ik dat er in Nederland op het gebied van landschapsinrichting relatief weinig hoeft te gebeuren om de band met goed voedsel te herstellen. Ik denk zelfs dat Nederland kennis en ervaring heeft die elders toegepast zou kunnen worden. Goed toegepast is Nederland een bron van ‘sitopische’ inspiratie voor andere delen van de wereld.
Toch staat de Nederlandse agrarische sector aan het randje van de afgrond.
Ik ben geen econoom, maar ik snap er genoeg van om dit te weten: dat komt omdat je moet begrijpen dat er aan productie van appels, vlees, groenten en graan niets te verdienen valt. Wel aan de handel en verkoop. Nederland heeft een prachtig verhaal te verkopen. Doe het dan ook en zorg ervoor dat het aansluit bij wat echt goed is voor iedereen.
Carolyn Steel is op dinsdagavond 7 februari te horen in de Rode Hoed in Amsterdam. Er zijn nog enkele kaarten beschikbaar. Ook staatssecretaris Henk Bleker zal bij die gelegenheid de republiek Amsterdam toespreken.
Volgende week 14 februari vindt de volgende sessie plaats in de nieuwe serie ‘It’s food, stupid’.
Toegangskaarten (€ 10, passe partout voor 6 avonden € 45) Kaarten zijn te bestellen via de Rode Hoed
Fotocredits: Daria Mnych
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
(waarom doe ik altijd een naschrift....?)
Nu nog even ervoor zorgen dat de middle man in de keten waarde toevoegt die hij verzilveren kan...Dat hebben die zaadboeren en veredelaars slim gedaan. Nu wordt het tijd voor de boerenslimheid.
@Dick Floor: Nu hebben we rapport!
'Ik ben voor een systeem wat recht doet aan de gehele keten met nog andere waarden dan alleen dollars en euro's. Bewustwording bij consumenten is nodig en kan alleen als zij weten waar en op welke wijze ons voedsel wordt geproduceerd.'
Daar sluit ik mij volmondig bij aan.
@Maren, kruising en selectie is een heel andere orde dan direct ingrijpen in de genen. Wat denk je wat er gebeurd als de (gentech) monoculturen alsnog een ziek worden en de techniek en wetenschap heeft geen antwoordt? Of is biodiversiteit geen voorwaarde voor menselijk leven?
Voedselsystemen hebben ethische, natuurlijke, maatschappelijke en technische grenzen. Voedselketens zijn zeer lang en van levensbelang. We zijn in een tijdsgewricht beland waar herbezinning noodzakelijk is om dat we als mens bepaalde dingen niet meer goed in de hand hebben en er belangrijke vraagstukken zijn die om oplossingen vragen.
Ik zie geen oplossing in de monopolisering van ons voedsel door megabedrijven. Wie is hier nu bij gebaat? Als je alleen al kijkt naar de geschiedenis van Monsanto vindt ik het verontrustend dat wij onze eerste levensbehoefte in handen leggen van dergelijke concerns.
Het geld wat gelijkelijk over de keten verdeeld zou moeten worden hoopt zich op bij een steeds kleiner aantal bedrijven. Alleen geheel vooraan (zaden), deels midden (producenten), en achteraan (retailers) verdienen straks nog geld. Boeren, tuinders, akkerbouwers etc. kunnen alleen met extreme schaalvergroting nog een inkomen genereren. Ook dragen alleen zij de grootste risico's die de natuur, markt enz. met zich meebrengt.
Ik ben voor een systeem wat recht doet aan de gehele keten met nog andere waarden dan alleen dollars en euro's. Bewustwording bij consumenten is nodig en kan alleen als zij weten waar en op welke wijze ons voedsel wordt geproduceerd. En zichzelf een spiegel voorhouden op het ongebreidelde consumeren met alle (welvaartziekten en verdeling van voedsel) tot gevolg.
Je stelt; "Dit is weer één van die momenten dat ik me realiseer dat we steeds terugkerende thema's zien opborrelen die we al vele malen eerder hebben bediscussieerd hier."
Dit heeft toch een reden en houdt steeds meer mensen bezig. Dat kan dus ook heel positief zijn maar heeft een lange weg te gaan. De discussie leeft, de praktijk is een stuk lastiger.
@ Dick Floor: Posilac is nog steeds in de markt en zij die denken dat ze daarmee goede dingen doen gebruiken het. Monsanto heeft het ooit gemaakt. Het (gesynthetiseerde koe-eigen hormoon Posilac is een van de elementen in een treurig rijtje middelen die de mens aanwendt om zoveel mogelijk melk uit een koe te halen zoals clenbuterol. Maar als we toch die kant op gaan: hoe ethisch is het fokken met het oog op melkproductie met het oog op de intergriteit van de koe? En voer- en huisvestingsaanpassingen om meer melk te krijgen. Ik veroordeel de middelen niet, maar wel het systeem.
En wat die varkensgenen betreft: het ging om een merker voor onderzoeksdoeleinden die een bedrijf wat eigendom van Monsanto was had ontdekt en wilde beschermen. Monsanto verkocht het bedrijf volgens mij omdat het niet bij de core business paste en vanwege weerstand vanuit Greenpeace.
Wat mag er volgens jou wel in vee verbetering? Wat is wel eighties verantwoord? En als de multinationals en biotechnologiegiganten het niet mogen, wie mogen dat wel doen?
Dit is weer een van die momenten dat ik me realiseer dat we steeds terugkerende thema's zien opborrelen die we al vele malen eerder hebben bediscussieerd hier.
@ Hendrik: In de Tuindersraad van veranderingsgezinde tuinbouwmensen met grote passie voor groenten die bijeen gekomen is n.a.v. andere draadjes op Foodlog komen we binnenkort met een oplossingsrichting voor de situatie in de glastuinbouw onbalans in de agf keten.
Een oplossing voor de gehele sector is een utopie, laat staan of je dat kan organiseren. De mismatch tussen vraag en aanbod organiseert zichzelf normaliter weer richting een balanssituatie door eerst kostprijsracen gevolgd door een koude sanering, waarna de survivors weer doorgaan op dezelfde weg. Die cirkel moet doorbroken worden en er zal dus iets fundamenteels moeten veranderen in de manier waarop product bedacht, gemaakt, verteld en verkocht wordt. Wordt vervolgd!