Wat is circulariteit? Dieren én mensen spelen een cruciale rol in het voedselsysteem

In een wereld waar de druk op natuurlijke hulpbronnen toeneemt, is de transitie naar een circulair voedselsysteem essentieel. Een circulair voedselsysteem streeft naar het minimaliseren van afval en het maximaliseren van het hergebruik van producten en materialen. Dit is cruciaal voor de leefbaarheid van onze planeet voor mensen vandaag en de voedselzekerheid van toekomstige generaties.

Eén van de kernprincipes van circulariteit binnen voedselsystemen is het behoud van nutriënten, met name koolstof en fosfor. Die nutriënten zijn de bouwstenen van het leven en spelen een vitale rol in het onderhouden van bodemvruchtbaarheid en het ondersteunen van gewasgroei. Efficiënt beheer van deze nutriënten is daarom van groot belang.

Dieren onmisbaar
Dieren spelen een onmisbare rol in dit proces. Zij hebben het unieke vermogen om onvermijdbare reststromen - zoals voedselresten en bijproducten van de landbouw die niet geschikt zijn voor menselijke consumptie - om te zetten in hoogwaardige dierlijke producten zoals melk, eieren en vlees. Dit proces draagt bij aan het sluiten van de nutriëntenkringloop, produceert natuurlijke mest en vermindert daarom de behoefte aan synthetische meststoffen voor de teelt van voedselgewassen. Met die synthetische mest bedoel ik natuurlijk kunstmest, die wordt gemaakt met veel fossiele energie en hoge koolstofemissies.

Het concept van een circulair voedselsysteem wordt ondersteund door verschillende initiatieven en innovaties. Zo zijn er boerderijen die volledig draaien op reststromen, waarbij dieren gevoed worden met producten die anders verspild zouden worden. Dit vermindert niet alleen de afvalstroom, maar zorgt ook voor een duurzamere productie van dierlijke producten. Ons doel zou moeten zijn dat we alleen nog dierlijke eiwitten eten die geproduceerd zijn door dieren die met reststromen zijn gevoerd. In vaktaal zeggen we dat we alleen dieren zouden moeten eten die geen food-feed concurrentie kennen.

Ook onze mest is een reststroom voor voedsel

Samenwerking in de voedselketen
Om de circulariteit van voedselsystemen te bevorderen, is het belangrijk dat alle actoren in de keten samenwerken. Dit betekent dat boeren, onderzoek, opleiding, consumenten, overheden, NGO's, supermarkten, financiers en toeleveranciers allemaal hun steentje moeten bijdragen. Door samen te werken kunnen we innovatieve oplossingen ontwikkelen die bijdragen aan een duurzamere en veerkrachtigere voedselproductie. Ze moeten bedacht worden, iemand moet ze willen produceren, iemand moet ze willen verkopen, iemand moet ze willen kopen en onderwijl moeten we ernaar streven niets meer te verspillen en daar steeds verdergaande oplossingen voor te bedenken.

Dat het sluiten van de voedselkringloop voor wat betreft fosfor alleen optimaal lukt als we de humane excretie gaan gebruiken als meststof is een oplossing die logisch lijkt. Maar dat zal niet meevallen als we het huidige veiligheidsniveau qua besmettingsrisico voor voedsel blijven hanteren. Toch zullen we daar oplossingen voor moeten verzinnen. Het behoud van nutriënten in de voedselkringloop, met name fosfor, is van cruciaal belang voor het realiseren van een circulair voedselsysteem. Niet alleen dieren maar ook wij spelen daarin een sleutelrol. Ook onze mest is een reststroom voor voedsel.