Duitse kakkerlak veroverde de wereld in ons voetspoor

Nog vóór de eerste dinosaurussen kropen er al kakkerlakken over de aarde, blijkt uit gefossiliseerde prehistorische kakkerlakken. Maar er zijn echter nauwelijks entomologisch, gegevens van vóór de 20e eeuw die kunnen verklaren hoe de Duitse kakkerlak kon uitgroeien tot 's werelds grootste keukenplaag. Een baanbrekend onderzoek door een team van Harvard-onderzoekers. toont aan dat de mens de verovering van de aarde door de Duitse kakkerlak mogelijk heeft gemaakt.

Hij kan vliegen
Het team onder leiding van evolutionair bioloog Qian Tang, analyseerde het DNA van meer dan 280 exemplaren van de Duitse kakkerlak uit 17 landen op alle continenten. Ze ontdekten dat de Duitse kakkerlak ongeveer 2100 jaar geleden in Azië moet zijn geëvolueerd. De voorganger van de Duitse kakkerlak was de Aziatische kakkerlaksoort Blattella asahinai. Die ziet er bijna identiek uit als de Duitse kakkerlak, maar heeft onderscheidende eigenschappen; hij kan onder meer vliegen.

Als je een nogal vervelende stank waarneemt, of een kakkerlak ziet wegschieten op je nachtelijke strooptocht naar de ijskast: laat de ontsmettingsdienst maar aanrukken

Sommige Aziatische kakkerlakken leefden in de buurt van menselijke nederzettingen of plantages, en ze zijn waarschijnlijk overgestapt op het eten van gewassen die door mensen waren geplant, speculeert Dr. Tang. Toen, omdat menselijke woningen vergelijkbare voedselbronnen hadden, verhuisden ze naar binnen en werden ze uiteindelijk ongedierte in huis. Daar is het vochtig, warm en gezellig, en vinden kakkerlakken een bijna onuitputtelijke voorraad voedsel: snoep, granen, vet, vlees, diervoeder en, indien nodig, zeep, tandpasta of behangresten.

Dat kakkerlakken echte cultuurvolgers zijn, blijkt uit het feit dat het genoom van kakkerlakken een verbazingwekkend duidelijke weerspiegeling is van de handelsrelaties tussen mensen. Duitse kakkerlakken in Singapore en Australië zijn bijvoorbeeld nauwer verwant aan kakkerlakken in de Verenigde Staten dan aan populaties in Indonesië, die geografisch gezien veel dichter bij hen liggen.

Verspreiding in drie golven
De Duitse kakkerlak verspreidde zich in 3 golven over de wereld. De eerste golf was circa 1.200 jaar geleden, toen kakkerlakken waarschijnlijk meeliftten met de zetmeelkruimels en plakkerige suikerrestjes onder in de broodmandjes van soldaten van verschillende islamitische dynastieën die naar het Midden-Oosten kwamen. Europa was het doel van de tweede golf, zo'n 390 jaar geleden, waarschijnlijk aan boord van Europese koloniale schepen.

De derde golf was de industriële vooruitgang die het vervolgens mogelijk maakte voor de kakkerlak om de sprong naar de hele wereld te maken: in langeafstandsreizen, verwarmings- en sanitaire systemen in gebouwen. Omdat kakkerlakken zich zo goed kunnen verstoppen in de kleinste spleten en kieren, voornamelijk in het donker leven en alles eten, konden ze zich over de hele wereld verspreiden. Dat in combinatie met het feit dat de Duitse kakkerlak zich extreem snel voort kan planten: een enkel vrouwtje kan in haar korte leven van ongeveer 200 dagen 10.000 kinderen en nakomelingen baren, weet de New York Times, maakt de kakkerlak niet meer uit te roeien. Ze paren altijd en overal. En communiceren bovendien bijzonder slim - via geuren in hun uitwerpselen. Dus als je een nogal vervelende stank waarneemt, of een kakkerlak ziet wegschieten op je nachtelijke strooptocht naar de ijskast: laat de ontsmettingsdienst maar aanrukken. Want van de kakkerlak kom je anders niet meer af.