Lees ook
Als onderdeel van de Green Deal stelde toenmalig Eurocommissaris Frans Timmermans voor om de lidstaten van de Europese Unie verplicht te stellen de in slechte staat verkerende natuur van Europa te herstellen. Het in 2022 ingediende wetsvoorstel voor de Natuurherstelwet kreeg te maken met een 'brokkenparcours', oordeelde VILT. Vorig jaar kreeg het voorstel forse tegenwind, toen duidelijker werd dat de natuurherstelplannen verregaande gevolgen voor boeren zouden hebben, vooral in dichtbevolkte en verstedelijkte regio's zoals Nederland en Vlaanderen.

Boerenprotesten
In 2023 maakten boeren in heel Europa hun ongenoegen duidelijk kenbaar. Dat werd opgepikt door in eerste instantie de rechtse partijen in het Europees Parlement. Na de zege van de BBB bij de provinciale verkiezingen in Nederland realiseerden zich de Europese christendemocraten dat ze die partijen de wind uit zeilen moesten nemen door zelf hun standpunt over natuur te herzien.

De boerenprotesten zetten door, de tegenwind werd sterker en uiteindelijk haalde in februari in het Europees Parlement een fors afgezwakte versie van de natuurherstelwet het met de hakken over de sloot. Tegenstanders vrezen te veel regelgeving, commerciële nadelen en voetangels en -klemmen voor de landbouwsector.

Eind maart had de definitieve goedkeuring van die afgezwakte versie moeten plaatsvinden op de Milieuraad, de vergadering van de milieuministers van de lidstaten. Maar omdat toen de noodzakelijke 'gekwalificeerde meerderheid' niet voorhanden was (minstens 15 lidstaten die 65% van de EU-bevolking vertegenwoordigen), haalde voorzitter België het voorstel van de agenda om het niet af te hoeven serveren. Maandag 17 juni kwam de natuurherstelwet onverwacht toch nog op de agenda van de Europese Raad. Een 'bureaucratisch gegeven', volgens Europarlementslid Tom Vandenkendelaere in VILT. “Als een land de Europese Raad voorzit [België, nog 2 weken, CJ], wil het zoveel mogelijk wetgeving goedgekeurd krijgen. In deze politieke realiteit moet ook dit gezien worden. In principe is het ook niet slecht om af te toetsen hoe de landen nu (na de verkiezingen) aankijken tegen de natuurherstelwet." Vorige week werd nog gedacht dat België het voorstel niet in stemming zou brengen, maar alleen zou bespreken, alweer om het niet helemaal af te serveren. Een nieuwe ontwikkeling in Oostenrijk deed de voorzitter België van gedachten veranderen.

Oostenrijkse minister kiest zelf positie
Waar de posities van de meeste landen ongewijzigd zijn - Nederland stemde tegen, in lijn met de motie Van der Plas/Hertzberger van de nieuwe Kamer - deed zich in Oostenrijk een kleine aardverschuiving voor. Zondag kondigde de Oostenrijkse minister van Milieu Leonore Gewessler, die deel uitmaakt van de groene partij, aan dat zij vóór de natuurherstelwet zou stemmen. Tot nu toe konden de deelregeringen in Oostenrijk geen gedeeld standpunt overeen komen en onthield Oostenrijk zich van stemming. Maar onlangs lieten twee van de negen Oostenrijkse deelstaten hun verzet tegen de wet varen, meldde VRT zondag. Volgens de minister was dat voor haar voldoende reden om nu toch vóór de natuurherstelwet te stemmen. "Als ik over 20 tot 30 jaar met mijn nichtjes ga wandelen, dan wil ik op de schoonheid van de Oostenrijkse natuur kunnen wijzen," zei Gewessler in een toelichting op haar besluit.


Politiek gezien zag Gewessler haar kans schoon om de campagne voor de Groenen alvast een vliegende start te geven
Alleingang
Haar besluit werd onmiddellijk veroordeeld door de Oostenrijkse bondskanselier Karl Nehammer, die een brief naar zijn Belgische evenknie stuurde en Gewessler betichtte van een 'Alleingang', eigengereid gedrag. Het was duidelijk bonje in Wenen. Maandagmiddag werd bekend dat de regering blijft zitten om geen chaos in Oostenrijk te laten ontstaan. In september gaat Oostenrijk naar de stembus. Politiek gezien zag Gewessler haar kans schoon om de campagne voor de Groenen alvast een vliegende start te geven met een succes op Europese schaal.



Er kan nog een kink in de kabel komen
Voor de Belgische voorzitter is het simpel. Met de draai van Oostenrijk is 66% van de Europese bevolking vertegenwoordigd. En aan de tafel met milieuministers "telt alleen de stemming in de vergaderzaal," aldus de Brusselse klimaatminister Alain Maron, net als Gewessler een groene politicus. Ook Frans Timmermans, initiatiefnemer van de natuurherstelwet jubelt: "Mooie dag voor de Europese natuur. Ook mooi dat vals spel door Nederland niet is beloond."

Er kan nog een kink in de kabel komen. Volgens Bondskanselier Nehammer stemde Gewessler in strijd met de grondwet, omdat ze niet namens het land zou hebben gestemd. Hij stapt naar de Oostenrijkse rechter en gaat naar het Europees Hof van Justitie om de stemming ongedaan te maken. Gewessler zegt dat ze conform de wet heeft gehandeld door de draai van twee van de negen Oostenrijkse deelstaten.


Zorgen
Boerenorganisatie LTO reageert verontwaardigd. LTO is uiteraard voor natuurherstel, "maar niet op deze manier, die leidt tot vergaande juridificering van de opgaven die ons platteland nog verder onder druk zetten." De zorgen van LTO spitsen zich toe op het gebruik van landbouwgrond in Nederland en de gevolgen van deze verordening voor het verdienvermogen van Nederlandse boeren en tuinders. "LTO roept het Nederlandse kabinet op om een realistische uitvoer te geven aan de Natuurherstelwet en juridische complicaties te voorkomen." Dat zal nog best lastig worden, voorspelt de Volkskrant. "Over twee jaar moet er al een herstelplan liggen, zodat vóór 2030 de eerste maatregelen om de Nederlandse natuurgebieden de herstellen kunnen worden genomen," door het aanstaande kabinet met PVV en BBB in de gelederen.

"Dit is een ongekende schoffering van kiezers in EU-landen en een miskenning van de veranderde politieke realiteit. De gevolgen van het aannemen van de omstreden Natuurherstelverordening voor Nederland zijn enorm", reageert BBB-leider Caroline van der Plas. VVD-Kamerlid Thom van Campen laat op X weten dat zijn partij ervoor zal "knokken dat de wet zo sober mogelijk wordt ingevoerd".

De wet zal binnenkort gepubliceerd worden in het Europese Staatsblad. Vermoedelijk treedt de Natuurherstelwet dan op 1 augustus in werking.

Natuurherstelwet 'light'

De nieuwe wet stelt op papier ambitieuze doelen: tegen 2030 moeten 20% van de land- en zeegebieden herstelmaatregelen ondergaan en 30% van de in slechte staat verkerende habitats moeten in goede conditie worden gebracht. Dit vereist dat lidstaten binnen twee jaar gedetailleerde herstelplannen opstellen. In 2050 moeten alle habitats hersteld zijn.

Door concessies die al eerder werden gedaan aan de oorspronkelijk tekst van het wetsvoorstel, is het gevraagde herstel primair gericht op bestaande beschermde natuurgebieden, waardoor er nog weinig verandering wordt vereist ten opzichte van de huidige situatie.

De verzwakking van specifieke eisen, zoals bevochtiging van drooggelegde veengebieden en afgezwakte eisen voor landbouwgrond, vormt een uitdaging voor de wet omdat de invulling vrijwillig is geworden voor boeren en andere private landeigenaren. Verder bevat de wet een ingebouwde 'noodrem' die herstelmaatregelen kan opschorten bij risico's voor de voedselvoorziening. Die kunnen toekomstige Europese Commissies gebruiken om de wet op te schorten.

Ten slotte zijn de lidstaten in de aangenomen versie van de Natuurherstelwet niet meer juridische verplicht om natuur die ze hebben hersteld niet verder te laten verslechteren, maar moeten ze daar alleen nog hun best voor doen.
Er zijn dus talrijke concessies opgenomen om de wet niet zo dwingend op te vatten als de Oostenrijkse premier en andere negatieve reacties doen voorkomen.
Dit artikel afdrukken