Een recente Zembla-uitzending over de lobby van de pesticidenindustrie blijkt impact te hebben gehad op Wageningen University & Research (WUR). Bestuursvoorzitter Sjoukje Heimovaara legde een verklaring af die bedoeld is om het vertrouwen van de samenleving te houden.
De uitzending legde bloot hoe de geloofwaardigheid van de universiteit in gevaar kwam toen medewerkers van de WUR samenwerkten met CropLife, een belangenorganisatie van de pesticidenindustrie. Dit leidde tot een fel intern debat, aangewakkerd door Jeroen Candel, universitair hoofddocent bestuurskunde aan WUR en oud-columnist van Foodlog.

De kwestie begon toen Candel de samenwerking van WUR met CropLife bekritiseerde in een LinkedIn-bericht. Hij vond dat een impactstudie door zijn collega's van Wageningen Economic Research te veel gericht was op de negatieve gevolgen van de Farm-to-Fork-strategie voor voedselproductie en prijzen, zonder tevens de positieve effecten op het milieu te onderzoeken.

De studie was gefinancierd door CropLife, die de resultaten gebruikte in haar lobby tegen het Europese beleid om het gebruik van pesticiden te halveren tegen 2030. Candel noemde dit een vorm van "inkapseling van wetenschap door private belangen" en waarschuwde voor de gevolgen voor de onafhankelijkheid van WUR.

De betrokken onderzoekers van WUR voelden zich door Candel aangevallen, wat leidde tot interne spanningen. In e-mails, verkregen door Zembla via de Wet Open Overheid (WOO), uitten zij hun woede over wat zij beschouwden als een “collegiaal mes in de rug”. Tegelijkertijd erkenden zij dat het niet juist was om de resultaten van de studie voortijdig aan CropLife te geven.

Reactie en nieuw beleid van WUR
De felle discussie binnen WUR dwong de Raad van Bestuur tot het verduidelijken van de regels omtrent contractonderzoek. In een officiële reactie benadrukte bestuursvoorzitter Sjoukje Heimovaara dat wetenschappers onafhankelijk moeten blijven en niet voor het karretje van de industrie mogen worden gespannen. Ze gaf aan dat de samenwerking met bedrijven wel belangrijk is om de maatschappelijke impact van onderzoek te vergroten, maar dan moet dat wel transparant en verantwoord gebeuren. In een verklaring die te vinden is op de site van ZEMBLA waarschuwt Heimovaara dat de schijn van belangenverstrengeling de geloofwaardigheid van de universiteit ondermijnt. Ook haar onderzoekers trekken inmiddels het boetekleed aan.


De affaire leidde tot strengere richtlijnen binnen WUR met betrekking tot contractonderzoek, waarbij expliciet werd vastgelegd dat WUR zich niet laat gebruiken voor lobbydoeleinden.

Vertrouwen behouden
De controverse heeft niet alleen geleid tot aanscherping van intern beleid, maar ook tot een bredere bewustwording binnen de academische wereld over de gevaren van belangenverstrengeling. WUR stelt nu duidelijk dat ze geen deel wil uitmaken van lobbycampagnes die de wetenschap als vehikel gebruiken om politieke of commerciële agenda's te bevorderen. Dit nieuwe beleid is bedoeld om ervoor te zorgen dat wetenschappelijke integriteit centraal blijft staan in al het onderzoek, of het nu gefinancierd wordt door overheden of bedrijven.

In haar statement benadrukte Heimovaara dat fouten gemaakt kunnen worden in wetenschap, maar dat het belangrijk is om daarvan te leren en het vertrouwen van de samenleving te behouden. De vraag mag worden gesteld wat de betekenis van deze affaire is op een diepere laag. Het is niet ondenkbaar, en wellicht zelfs een publiek geheim, dat zich binnen de WUR een politieke strijd afspeelt tussen pro- en anti-pesticiden en pro- en anti-industrie medewerkers. Door de Zembla-uitzending komt die nu verder naar buiten.