Het aanbod in de supermarkt zal sneller veranderen dan je denkt

Het overvloedige aanbod lijkt niet op te kunnen en precies dat verhult de kwetsbaarheid van het systeem. Het voedselsysteem van grond tot mond is verstoord door pandemieën, conflicten en inmiddels ook door nadrukkelijk merkbare klimaatverandering.
Zeker is dat er meer verstoringen en gevaren zullen optreden. Genoeg in ieder geval om de toekomst van wat je kunt kopen ingrijpend te veranderen, schrijft klimaatjournalist David Wallace-Wells in de NYT.

Voedselpolycrisis
Wallace-Wells verwijst naar Chris Barrett, een landbouw-econoom van Cornell University. Volgens Barrett bevindt de wereld zich midden in een 'voedselpolycrisis'. Lange tijd na WO II konden we mondiaal bijna planmatig de jaarlijkse verbeteringen in voedselzekerheid en ondervoeding voorspellen. Maar sinds een aantal jaren stagneerden deze, om daarna zelfs om te keren.

Sinds 2017 steeg wereldwijd het aantal ondervoede mensen met 21%. De landbouwopbrengsten groeien nog wel, maar niet snel genoeg om de toenemende vraag bij te houden. Tegelijkertijd verspreidt obesitas zich verder en daalt de dichtheid aan micronutriënten in populair voedsel en grondstoffen.

50% duurder sinds de eeuwwisseling
Wereldwijd zijn de groothandelsprijzen voor voedsel, gecorrigeerd voor inflatie, met ongeveer 50% gestegen sinds 1999. Deze prijzen zijn ook aanzienlijk volatieler geworden, wat niet alleen de markten maar het hele agrarische netwerk minder betrouwbaar maakt. In de VS zijn voedselprijzen voor consumenten sinds het aantreden van president Biden met bijna 21% gestegen. In Nederland stegen ze sinds 2020 zelfs nog meer. Tussen 2020 en 2023 verdrievoudigde de groothandelsprijs van olijfolie, terwijl de prijzen van cacao en suiker nog verder omhoog vlogen en op een hoog niveau jojoën.

Dat betekent nieuwe teelten en dat we anders zullen gaan eten en drinken, of we dat nou willen of niet. Doen we dat niet dan ontstaan sterk fluctuerende markten en een instabiel aanbod

Om chaos op de markt door sterk bewegende inkoopprijzen te voorkomen, zouden strategische voedselreserves kunnen helpen, ware het niet dat een run op reserves ook tot inflatie leidt.

Anders eten of instabiele markten
De effecten van klimaatverandering hebben de groei van de wereldwijde landbouwproductiviteit tot nu toe met 30 tot 35% verminderd. Toekomstige klimaatbedreigingen zullen die trend negatief versterken. Gewassen als avocado’s, koffie en cacao moeten mogelijk worden vervangen of aangepast worden omdat de oogsten afnemen en ze te duur worden. Dat betekent nieuwe teelten en dat we anders zullen gaan eten en drinken, of we dat nou willen of niet. Doen we dat niet dan ontstaan sterk fluctuerende markten en een instabiel aanbod.

Onvermijdelijke transitie
De druk op het huidige voedselsysteem betekent niet dat het zal falen, maar dat het moet veranderen. De voedseltransitie is noodzakelijk om betere voeding betaalbaarder en toegankelijker te maken zonder ecosystemen te verwoesten of lokale omgevingen te vervuilen. Momenteel gebruikt de landbouw meer dan de helft van het land in de Verenigde Staten en een derde van de planeet wereldwijd, en verbruikt diezelfde landbouw 70% van al het zoet water. Het uitbreiden van landbouwgrond betekent het kappen van bossen, waardoor meer koolstof de lucht ingaat. Er moet juist minder grond worden gebruikt.

Innovatie en aanpassing
Er zijn geen magische 'grote' silver bullet oplossingen; een bundel van innovaties (denk aan precisieteelt, nieuwe gewassen, indoorteelten) en interventies (denk aan het aanpassen van gewassen) is nodig. Investeringen in landbouwonderzoek en -ontwikkeling moeten minimaal verdrievoudigen om gelijke trend te houden met de groeiende vraag.

Het voedselsysteem zal zich volgens Wallace-Wells moeten aanpassen aan de veranderende realiteit van klimaatverandering, stijgende prijzen en groeiende wereldbevolking.

Het is "de uitdaging van onze generatie" om het voedselsysteem klaar te krijgen voor de vierdubbele 'squeeze' waar het voor staat, vat NASA-onderzoeker Jonas Jägermeyr kernachtig samen. Want de complexe problemen van productiviteit en honger, bedreigingen voor ecosystemen door vervuiling, voedingstekorten door de achteruitgang van de kwaliteit van voedsel, en tenslotte de impact van klimaatverandering moeten gewoon wel alle vier opgelost worden. En dat blijft niet zonder gevolgen voor het aanbod in de supermarkt.