Opinie Hoe relatief is onze Westerse ‘welvaarts-bril’?

Misschien zijn jullie ook wel eens in India geweest, maar dit keer viel me weer ontzettend op hoe wij in het ‘rijke Westen’ op een eenzaam Maslov-eilandje leven en hoezeer zijn wet nog steeds actueel is.

India is de grootste democratie ter wereld met 1,4 miljard mensen. Drie keer zoveel als wij in de EU en 78 keer zoveel als in ons land. Hun samenleving heeft nogal andere waarden en andere logica dan de onze. Zouden wij onze normen daarop loslaten dan krijgen zij van Rob Jetten een schoolcijfer 2 of zoiets.

Op gebied van duurzaamheid is er inderdaad een wereld te winnen. Zij gaan nog volop nieuwe steenkoolmijnen ontginnen. Je ziet en ruikt het vuil van kilometers afstand. Tientallen miljoenen stinkende riksja's en motors crossen door de straten. Een vader die met zijn vrouw en 4 kinderen op één brommer door het verkeer manoeuvreert, is doodnormaal. Helmen kennen ze daar niet, gaten in de weg des te meer. Verkeersregels? Hoezo? Je toetert gewoon een keer extra als je je ergens doorheen moet wurmen.

Varkens zijn er voor het afval en koeien zijn heilig
Heel af en toe zie je een elektrische auto, uiteraard van de zeer rijke ‘bovenklasse’ en die hebben dan ook hun privé-laadstations. Snobisme, zegt dan de gewone Indiër.

Werken aan gebouwen en aan de straat gebeurt veel door vrouwen (en kinderen) die manden met zelf gehakte stenen op hun hoofd dragen. Bouwsteigers bestaan uit dunne houten palen die (in mijn ogen gammel) met touwen aan elkaar worden geknoopt. Je klimt gewoon met je spullen naar boven.

Afval gooi je op straat, het ligt ook overal in van die regengoten. Het zijn de ‘kastelozen’ die een paar roepies verdienen door dat afval in de nacht op te vegen. Koeien lopen kriskras midden op de (snel)wegen en door de stad, net als de varkens. Ik haalde bij een banketbakker wat lekkers voor onze kinderen en pal naast mij kwam een nieuwsgierige koe staan om de vitrineruit schoon te likken.
Varkens zijn er dus om het afval weg te werken en de koeien zijn ‘heilig’, dus worden ze met rust gelaten. Rundvlees zul je ook tevergeefs zoeken in winkels of restaurants, maar er lopen wel meer runderen vrij rond dan in het hele Westen in stallen staan.

Vlees eten is een wensdroom
Vlees eten staat hoog op het verlanglijstje van elke Indiër. De meesten kunnen het zich niet – of slechts af en toe – veroorloven, ze eten veel vegetarisch. Maar zodra ze iets meer te besteden hebben, gaan ze vooral meer vlees eten, yoghurt smullen en zelfs kaas genieten. Met groente zijn ze spaarzaam. Het wordt een beetje verwerkt in hun rijstgerechten, maar met slechts een fractie van wat wij een gezonde hoeveelheid zouden noemen.

De overheid probeert schaalvergroting en efficiency te ontmoedigen, want er moeten zoveel mogelijk mensen aan het werk blijven

Eten weggooien doen consumenten daar niet graag, alles wordt opgebruikt en ook uit restaurants meegenomen naar huis. Hun oogsten zijn echter slechts voor circa 60% effectief want de ‘rest’ zal verrotten aan bomen of struiken of tijdens de verhandeling nutteloos worden. In de binnenlanden is overigens genoeg voedsel. Rijst is er overal en fruit hangt overal aan de bomen. Bananen zijn er ook superlekker.

De miljoenen kleine boertjes kennen niet of nauwelijks normen over het wel of niet spuiten tegen insecten of onkruid. Ze doen wat hun logisch lijkt en betaalbaar is. Jazeker, er zijn mensen die ‘voorlichting’ geven over hoe het beter kan (zoals de nieuwe baan van een paar van onze kinderen), maar zelfs dan zijn hun normen ver verwijderd van wat wij ‘gezond’ zouden vinden.

Kleine ondernemers met veel personeel vinden ze prachtig
Wat wij in het Westen al wel langer weten over India is dat de kwaliteit van medici, medicijnen en alles wat met elektronica te maken heeft van heel hoog niveau is.

En wat mijn vakgebied betreft: supermarkten, als zelfbedieningswinkels, zijn er redelijk zeldzaam en zelfs in onze ogen klein. Hygiënische versafdelingen kennen ze niet. De meeste levensmiddelen worden verkocht vanuit kleine stalletjes aan de straat. Productiviteitsdenken kennen ze ook niet. Toen ik een T-shirt kocht, liepen er zomaar zes mensen om mij heen om mij met kiezen en passen te helpen en advies te geven. Het koopproces duurt dan zeker 20 minuten en het afrekenen ook nog eens 10 minuten. Iedereen moet immers nog wel een stempel op bonnen en tassen kunnen zetten. Ik kocht dus maar 2 T-shirts om mijn geweten te sussen. Alle grotere winkels zitten tjokvol met servicegerichte medewerkers. Net als hotels en restaurants overigens. Ik telde op meerdere verdiepingen (van een wat meer moderne winkel in de stad) vier medewerkers op een klant.

Waarom vertel ik dit allemaal? Omdat een paar weken India zo heerlijk relativerend werkt. Wat hulp geven aan dit soort giga-landen om een héél klein beetje duurzamer te worden, zet 10 keer meer zoden aan de dijk zet ten bate van het wereldwijde klimaat, dan bij ons miljarden euro’s te investeren in navelstaarderige utopiëen

Goedkoop uit eten
De overheid probeert schaalvergroting en efficiency te ontmoedigen, want er moeten zoveel mogelijk mensen aan het werk blijven. Het barst er dan ook van ondernemertjes met kleine stalletjes of winkeltjes die een beetje handelen in levensmiddelen.

Eten kopen kost ook niet veel. Wij hebben elke dag in restaurants gegeten. Heerlijke Indiase gerechten. Inclusief voor- en nagerechten en drankjes hebben we nooit meer dan €1,90 hoeven te betalen. In de grotere steden kost het overigens meer, maar ook niet meer dan €9,-. Alcohol is er dan wel duur.

Kijken in India werkt relativerend
Waarom vertel ik dit allemaal? Omdat een paar weken India zo heerlijk relativerend werkt. Ten opzichte van al die dingen waar wij ons druk om maken. Stikstof, klimaat, uitstoot, voedselverspilling, Nutri-scores, Fair-pricing, Fair Trade, kinderarbeid, je vastlijmen aan snelwegen, jaren wachten op bouwvergunningen, enzovoort.

Praat je met lokale Indiërs over al dit soort dingen waar wij in ons land mee bezig zijn, en waar we miljarden aan uitgeven, dan kijken zij ons met grote verbaasde ogen aan en zeggen: hebben jullie niet wat beters te doen dan? Nee dus.

Maakt welvaart gelukkiger?
Wij kunnen ons dit soort Westerse duurzaamheidsdiscussies veroorloven omdat wij in de top van de Maslov-piramide bivakkeren. Wij nestelen ons in welvaartsdenken. Zij zitten met z’n allen (zeker in de binnenlanden) in de basis van Maslov. En… hoe opmerkelijk… ze zijn zeker niet minder gelukkig dan wij in ons rijke Westen. Wij zien het bij onze ‘pleegkinderen’ en hun verzorgers. In onze ogen hebben zij ‘niets’ en brengen zij met hun dagelijks gedrag de planeet verder naar de rand van de (door ons gedefinieerde) afgrond.

Een goed opgeleide Indiër vertelde mij meerdere keren (hij kent ons land) dat wij in feite nogal ‘elitair denken’ en hij heeft volkomen gelijk. Zeg ik daarmee dat we dan maar ‘niets’ moeten doen aan onze maatschappelijke agenda? Nee, verre van dat. Maar relativeren helpt wel. En ik heb ook niet de neiging om te willen ruilen met India.

Kennis delen in bescheidenheid
Toch vermoed ik dat wat hulp geven aan dit soort giga-landen om een héél klein beetje duurzamer te worden, dat dat dan 10 keer meer zoden aan de dijk zet ten bate van het wereldwijde klimaat, dan bij ons miljarden euro’s investeren om via diverse navelstaar-clubjes richting utopia te koersen. En dat ‘helpen’ hoeft niet eens met geld, het zou helpen als we onze kennis zouden delen. Maar niet met een ‘drammerige’ agenda, maar met bescheidenheid. Door Indiërs te laten ervaren dat je met een klein beetje inspanning heel veel kunt verbeteren. Maar ja, dan krijg je in ons land weer een discussie over dat woord ‘verbeteren’.