Hoe kostbaar de kruidnagelen in de middeleeuwen waren blijktl uit huishoudboekjes en testamenten. In 1265 betaalt de gravin van Leicester in Engeland volgens haar huishoudboekje 10 tot 12 shilling voor een pond kruidnagelen. Dat is veel geld in die tijd. Hoe verder naar het noorden, des te hoger de waardering voor de kruidnagel. Koningin Blanche van Noorwegen en Zweden laat in 1363 wel 75 kilo kruidnagelen na in haar testament. Dat moet een kapitale investering geweest zijn, of een waardevol geschenk. De kruidnagel heeft de keuken veroverd, maar of dat om de smaak gaat of om de prijs is de vraag.
In de 15e eeuw verdrievoudigt de Europese import van specerijen, de ‘nieuwkomers’ zijn het duurst: behalve de kruidnagel gaat het om nootmuskaat, foelie en paradijskorrels. De recepten uit die tijd schrijven vaker en meer gember, kaneel en peper voor, maar die zijn in verhouding goedkoop. In deze tijd is Venetië het kloppend hart van de handel in specerijen in het Middellandse zeegebied. De Venetianen kopen op hun beurt weer in van de Arabische handelaren. Het is een risicovol bestaan waar gigantische winsten zich afwisselen met enorme verliezen, heel beeldend beschreven in Shakespeare’s Koopman van Venetië.

Portugese ontdekkingen
Het monopolie van de Venetianen houdt geen stand. Inmiddels zijn de kruistochten lang en breed achter de rug. De ontdekkingsreizen staan voor de deur. Het is 1498. De Portugese ontdekkingsreiziger Vasco da Gama ontdekt een zeeroute naar India en de specerijen eilanden (Molukken) en verlost Europa van de Venetiaanse kooplieden als tussenhandelaren. Ook de Arabische specerijenhandelaren zijn net enthousiast over deze ontdekking. In 1499 keert Da Gama terug naar Portugal met in zijn lading peper, nootmuskaat, kaneel en kruidnagelen.
Al in 1503 brengen Portugese karvelen 1300 ton peper (zes keer zoveel als de Egyptische Mamelukken op jaarbasis toestonden) mee. Ze maken ongeveer 6000 procent winst. Een 500-pond baal kruidnagels die in de Molukken twee dukaten kosten doet 14 dukaten in Malakka en 500 dukaten in Calicut (India). Tegen de tijd dat zo’n lading in Londen is brengt deze 2000 dukaten op. Om diefstal tegen te gaan moeten de havenarbeiders hun jaszakken dichtnaaien. De havenarbeiders worden betaald in bonussen van peperkorrels en kruidnagel.

Strijd om de macht
Even een sommetje: een kruidnagelboom levert ongeveer 7 pond gedroogde kruidnagelen per jaar op, zodat 500 pond ongeveer de jaaropbrengst is van 70 bomen. De verkoop van specerijen op de markt in Lissabon zorgt ervoor dat de prijzen in Venetië twintig procent dalen; het Venetiaanse monopolie is aan flarden. De Portugezen beheersen de handel in kruidnagel bijna een eeuw. In 1599 keren vier Nederlandse schepen terug uit India met ladingen van peper, kruidnagel, kaneel en nootmuskaat. De eerste Hollandse handelsposten komen in Banda, Ambon en Ternate. De Hollanders verhogen de prijs van peper van 3 shilling per pond naar 6 of 8. Daarmee is het Portugese monopolie ook weer verleden tijd. De tijd van de Verenigde Oost Indische Compagnie breekt aan, de specerijen worden gemeengoed en de elite vindt ze als handel wel, maar culinair niet meer interessant.



Dit artikel afdrukken