Mensen doden dieren, maar de grenzen zijn overschreden

Het doden van dieren is onvermijdelijk zolang mensen onderdeel zijn van het wereldwijde voedselweb. Die betrokkenheid is onvermijdelijk, zelfs als we alleen van planten (akkerbouw) zouden leven. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Ook antagonisten, roofinsecten die plaaginsecten wegvreten, kunnen dat niet vermijden en ook het verjagen van vraatzuchtige zoogdieren van akkers laat zien dat zelfs een plantaardig voedselsysteem mensen dieren van hun ruimte berooft of zelfs actief doodt. Daarom vinden de onderzoekers dat wie hart voor dieren heeft, beter vanuit welzijn en duurzaamheid kan opereren dan vanuit de, nu dominante, gedachte dat het doodmaken van dieren vermeden moet worden. Zowel wilde als gedomesticeerde dieren zijn beter af met zo'n nieuwe houding.

Of een dier nu lijdt of niet, een grote groep mensen vindt het doden van dieren wreed. Ze hanteren niet één, maar verschillende perspectieven. De een is tegen het nemen van een dierenleven. De ander vindt dat dieren dezelfde rechten hebben als mensen en ziet het doden van dieren als een criminele daad.

Die twee houdingen, die een groeiend publiek bereiken dat zich er actief mee laat horen, roepen debat op. Moeten we als mensheid stoppen met het doodmaken van dieren?

Onderzoekers van de Universiteit van Zuid-Queensland (Australië) waagden een poging om inzicht te geven in die vraag door onder meer de belangrijkste redenen waarom mensen dieren doden te onderzoeken. Hun resultaten zijn te vinden op Science of The Total Environment.

De onderzoekers concentreerden zich op gewervelde dieren. Die worden door vrijwel iedereen gezien als "bewust" (in staat om dingen waar te nemen, gevoelens en emoties te hebben). Ze identificeerden de volgende 10 redenen als belangrijkste redenen waarom mensen dieren doden:

1. Wilde oogst of voedselverwerving, zoals het doden van wilde dieren voor vlees.
2. Menselijke gezondheid en veiligheid, zoals het reactief doden van een dier wanneer het je aanvalt.
3. Landbouw en aquacultuur, zoals het doden dat plaatsvindt in de wereldwijde vleesindustrie, of het doden dat nodig is om gewassen te produceren.
4. Verstedelijking en industrialisatie, zoals het kappen van bushland/bosgebied om huizen te bouwen.
5. Beheer van wilde dieren, zoals programma's die geïntroduceerde dieren uitroeien om te voorkomen dat ze inheemse dieren doden.
6. Bedreigde soortenbehoud, zoals het onbedoeld doden van dieren bij het verplaatsen ervan.
7. Recreatie, sport of amusement , zoals trofeejacht of stierengevechten, en het doden van dieren dat nodig is om huisdieren te voeden.
8. Barmhartigheid of medeleven, zoals het laten inslapen van een door een auto aangereden dier.
9. Culturele en religieuze praktijken, zoals het offeren van dieren tijdens de islamitische viering van Eid al-Adha , of die geassocieerd met de Yoruba-religie van West-Afrika.
10. Onderzoek, onderwijs en testen, zoals laboratoriumgebruik van knaagdieren of primaten.

Predatie, gezelschap en competitie
De onderzoekers bekeken de bovenstaande punten vanuit wat ze noemen een 'ecologisch perspectief'. Mensen zijn onderdeel van het wereldwijde voedselweb en hebben daarin een roofzuchtige en competitieve rol. Die hebben ze door belangen die ze zichzelf toekennen en de ontwikkeling en toepassing van technologie bovendien heel bepalend gemaakt, zodat ze het voedselweb er vergaand mee beïnvloeden.

Gedragingen die gericht zijn op het verbeteren van de voedselwerving of het beschermen en bevorderen van het leven zitten in onze aard. Dat geldt voor elk ‘bewust’ dier, aldus de onderzoekers. Daarom zien ze geen ruimte voor een levensstijl en samenleving die het doden van dieren uitsluit, zegt hoofdonderzoeker Benjamin Allen op The Conversation. Uiteraard zijn niet alle vormen van het doden van dieren essentieel voor het voortbestaan van de mens; die vormen zijn afhankelijk van individuele waarden. Denk hierbij aan recreatieve jacht, de keuze voor een dagelijks menu met veel rundvlees, of het houden van gezelschapshuisdieren (zoals honden, katten, parkieten, fretten, muizen en ratten) die we aan het einde van hun leven laten inslapen om hun dood niet te hoeven afwachten.

Een mensendieet zonder dierlijke producten kan wel degelijk het aantal gedode dieren verminderen. Alleen zou dat maar van tijdelijke aard zijn, schrijft Allen. Naarmate de menselijke bevolking blijft groeien, is er uiteindelijk meer land nodig om aan hun voedselbehoeften te voldoen: de meeste plantaardige voedingsmiddelen komen van gewassen die worden verbouwd op land waarvoor dieren zijn gedood of verdreven. Op dat moment zullen mensen weer direct of indirect dieren doden, anders riskeren ze zelf te sterven. Mensen gebruiken ruimte om te leven. Dat leidt onvermijdelijk tot het sterven van dieren omdat we er hun leefgebied voor verwoesten.

Onhoudbaar
Dat maakt niet dat het debat hier ophoudt. Het rechtvaardigt immers niet onze directe betrokkenheid bij alle vormen van het doden van dieren, zoals een heel vleesrijk menu of de uitbreiding van woongebied in landelijk gebied terwijl dat ook in reeds bestaande steden zou kunnen. We kunnen onze gedrag aanpassen om het welzijn van levende dieren te verbeteren of het lijden van een dier te verminderen als we het doden. Daarom zijn naast de ecologische argumenten vóór het doden van dieren, aanvullende ethische argumenten nodig om dat verantwoord en zo weinig mogelijk te doen. Om dat goed te kunnen, moeten we onderscheid erkennen tussen dierenethiek en dierenwelzijn, en tussen mensenrechten en mensenwelzijn vinden de onderzoekers.

Daarom zijn naast de ecologische argumenten vóór het doden van dieren, aanvullende ethische argumenten nodig om dat verantwoord en zo weinig mogelijk te doen

De onderzoekers vinden het belangrijk om kritisch te kijken naar de hoeveelheid dieren die we nu doden en die te heroverwegen. We doden meer dan nodig en op een schaal die ze in in veel gevallen onhoudbaar noemen. Mensen doden voor hun voeding, huisvesting, bescherming en de luxe van hun manier van leven op enorme schaal dieren. De onderzoekers halen de 'wet van behoud van massa' aan, die vereist misschien dat dieren sterven, maar vereist niet dat mensen hoeven te leven en op de manier waarop ze dat doen. Als menselijke populaties blijven groeien met de huidige snelheid en zonder hun voedingsgewoonten of materiële levenswijze te veranderen, zullen niet alleen dierenpopulaties instorten, maar uiteindelijk ook de menselijke bevolking, waarschuwen de onderzoekers. "Groei kan niet oneindig zijn op een eindige planeet", zeggen ze in de conclusie van het onderzoek.

Naar een constructieve dialoog
De onderzoekers pleiten voor een constructieve dialoog die (1) menselijke deelname aan één enorm wereldwijd voedselweb dat afhankelijk is van het doden van dieren accepteert en toestaat en (2) zich richt op dierenwelzijn en ecologische duurzaamheid. Dit zal het leven van zowel wilde als gedomesticeerde dieren in grotere mate verbeteren dan wanneer we proberen om het doden van dieren door mensen te voorkomen, te verbieden of te demoniseren, aldus de onderzoekers.