Eten moet misschien wel van de beurs. Er zijn nieuwe productieverhoudingen nodig. Er zijn nieuwe vormen van retail nodig, direct van boeren en verwerkers, zonder tussenhandel. Er moet een basispakket 'echt eten' komen in plaats van labels zoals Ik Kies Bewust.

Dat waren opmerkelijke uitspraken die gistermiddag werden gedaan door Telegraaf-journalist Felix Wilbrink op de duurzaamheidsdag die kaasmaker CONO organiseerde.

Felix gunde foodlog.nl zijn integrale tekst met het doel 'm hier de basis te laten zijn voor een debat. Klopt het dat het zo'n gek idee nog niet is om eten maar van de beurs te halen als we echt willen dat het beter en duurzamer wordt?


Duurzaam is ook tevredenheid
Opmerkingen naar aanleiding van de Cono-duurzaamheidsdag

Om te beginnen een aantal vragen:
Hoe kan het dat er mensen zijn die mooie producten maken, duurzaam en van hoge kwaliteit maar die niet voldoende kunnen afzetten of er geen redelijke prijs voor kunnen vragen en er dus niet van kunnen leven en uiteindelijk gedwongen zijn iets anders te gaan doen?
Nog een vraag. Hoe kan het dat er hallen zijn die tot de nok zijn volgestouwd met producten die beslist niet duurzaam zijn gemaakt, die geen tot weinig kwaliteit hebben, die zelfs slecht zijn voor de gezond wanneer ze teveel worden consumeert maar waar aan het einde van die hal een grote zak geld staat?
Het verschil lijkt duurzaamheid te zijn. Geef je duurzaamheid op, dan ben je goedkoper en wanneer je goedkoper bent kan je winst maken.

Dus wat doen we hier eigenlijk? Duurzaamheid kost geld, laten we ermee ophouden. We hebben nog een paar jaar op deze planeet. Leegroven die aardkloot, geld in de zakken en na ons de zondvloed. Denk je nou echt dat een paar enthousiastelingen met een beetje geweten het grote verschil gaan maken. Kansloos!

Hoe lekker die kaas ook is, hoe verantwoord dat ijsje, of hoe vol die melk ook smaakt, wat een gruwelijke naïviteit om te denken dat iemand daar op zit te wachten. Uiteindelijk komt de supermarktmacht die bepaalt dat je je kostprijs niet terug krijgt, en die kaas uit de zuidpool importeert ver onder de prijs waar jij het voor kan maken en einde verhaal. De bank begint te knorren en je bedrijfsplan moet worden bijgesteld. Wanneer je geluk hebt wordt je gekocht en ondanks alle beloftes ben je binnen te kortste keren onderdeel van het cynisme van de cijfers. Ik weet dat het misschien gevoelig terrein is maar ik zag onlangs een documentaire over de geschiedenis van ijs. Daar zat Ben. En hij was diepongelukkig. Zijn aandeelhouders hadden zijn ijs verkocht. En de concessies die hij niet had willen doen, werden gedaan.

Die Ben heeft mijn ogen geopend. Hij liet zien in welk mechanisme hij terecht was gekomen. Niet alleen wilde hij het beste ijs maken (hij zei geprezen daarvoor) hij wilde ook een zaak in elke stad, hij wilde de grootste ijsmaker van de wereld worden. En daar ging het fout. Want om zo groot te worden moest hij geld lenen. Heel veel geld. En die mensen die hem dat geld hadden geleend kregen een aanbieding waardoor ze nog meer geld kregen en Ben huilde. Mooi product maar zijn eigen ontevredenheid had hem genekt. Hij verdiende goed geld, had mooi zaken, deed het allemaal prima, maar hij moest aan de beurs, dan zou hij nog groter worden. Groter met minder. In diezelfde documentaire werd een heel mooi feit aangehaald. De koningin van meer met minder was natuurlijk Margareth Thatcher, die hand in hand met Ronald Regan de triomf van het kapitalisme vierde. Daar zijn de beslissingen genomen die handelsbanken bijvoorbeeld de vrijheid gaven waar we nu de prijs voor betalen. Alles kreeg de waarde die het misschien ooit zou krijgen en geen gezeik, iedereen rijk. Margareth Thatcher was voor ze de politiek in ging wetenschapper. En een van haar uitvindingen was een hulpstuk waarmee vanuit dezelfde hoeveelheid melk veel meer ijs kon worden gemaakt. Lucht verkopen, we hadden het kunnen weten.

Weet u wat het gevolg is van het voortdurende bombardement van reclame waar wij in leven? Ontevredenheid. Want je kan nu eenmaal niet alles hebben wat er wordt aangeboden en daar wordt je ontevreden van. Want in de reclame zie je mensen die het wel hebben en er heel gelukkig door zijn geworden.

Het is diezelfde ontevredenheid die ons indertijd er toe bracht de dorpskernen aan Blokker, Zeeman, de supermarkt en de projectontwikkelaar te verkopen. Het is diezelfde ontevredenheid die er toe heeft geleid dat er nauwelijks nog bedrijven zijn die niet worden geregeerd door het cynisme van de aandeelhouders. Waar blijft die winst? Geen winst? Mooi, de bijl er in.
De wereld is kapot. 40 procent van onze cultuurgrond is vrijwel onherstelbaar. Het minerale water is op. Maar op onze scholen staan automaten waar de kinderen naar hartenlust chocolade producten uit kunnen trekken. Producten waar ze uiteindelijk diabetes van krijgen maar wat maakt dat uit. Dan gaan ze toch insuline spuiten bij de supermarkt verkopen.

Maar daar is het toverwoord. Duurzaamheid. We gaan duurzaam produceren en die chocoladeboer een beetje meer geld geven. Dooreten kinderen, alles is opgelost. Er is geen donder opgelost. Maar er is een stukje geweten vrij gekocht. Een aflaat heet dat. Ooit waren het de aflaten van de katholieke kerk die volksstammen tegelijk op de been brachten. Gewoon omdat ene Luther er aan twijfelde of je wel zo met God mocht onderhandelen. Als ze zogenaamde aanpassingen, minder vet, minder suiker, geen kleurstoffen, het zijn allemaal aflaten. En ik twijfel er aan, en gelukkig steeds meer mensen of je wel zo met de Mens mag omgaan.

Wij staan nog wat te hijgen van de financiële ramp die onlangs over de wereld trok. Ik verzeker u dat we binnen twintig jaar nog verbaasder staan te kijken naar het grote voedsel schandaal. Straks wanneer we merken dat de relatie volksgezondheid en voedsel willens en wetens ontkent wordt. Straks wanneer we er achter komen dat we aan pure ondervoeding lijden ondanks onze gevulde magen.

Enige tijd geleden ben ik tot een ook voor mij schokkende conclusie gekomen. Voeding moet van de beurs. Voeding moet vrij van aandeelhouders worden geproduceerd. Basisvoeding, let wel. Waarom dat nu weer? Wel omdat het simpel is. Het cynisme eist ieder jaar weer meer opbrengst van hetzelfde en hoe je dat verhaal ook keert of draait, uiteindelijk gaat die eis ten koste van de de kwaliteit. Uiteindelijk wordt er ergens een prijs voor betaald. En prijs aan het land, het water, door de mens zelf, ieder jaar moeten die procenten komen, zo niet... de bijl er in.

Het zou een nationaal plan moeten zijn. Iedere Nederlander tenminste een volwaardig pakket voeding. Voeding waar niet mee is gerotzooid, voeding die door wie er ook maar verstand van heeft volwaardig kan worden genoemd. Wil je dan nog meer, dan ga je je gang maar. Maar dat basispakket is er niet. Verhoede dat je er ooit in terecht komt,maar je zult maar van een uitkering moeten leven in ons land. Dan moet je bukken en mag je beneden in de schappen kijken. Daar vliegen de kleur en smaakstoffen je weer om te oren. Mensen met normale inkomens kunnen al haast niet de financiële gevolgen aan van de vele allergieën van hun kinderen. Laat staan wanneer je dat overkomt wanneer je in een uitkering terecht komt.

De Engelse overheid subsidieerde ooit de Fish and Chips, omdat ze tot de conclusie waren gekomen dat hun bevolking ver onder de eiwitten en calorieëngrens was gekomen. Het volk verhongerde. Omdat er geen eten was? Welnee, omdat het eten dat het volk koos veel te weinig voedingsstoffen bevatte. We zijn ondanks al onze welvaart inmiddels ook weer aan het verhongeren.
Kan het dan wel? Wanneer we de dwangsom van de beurs uit het voedingssysteem halen?

Ja het kan, maar dan moeten we duurzaamheid een extra definitie geven. We moeten ons realiseren dat groei niet het toverwoord is zoals ons dat steeds wordt voorgehouden. Groei is niets namelijk, groei is meer uit hetzelfde halen. Duurzaamheid is tevredenheid. Duurzaamheid is zien dat het gras groener is op je eigen weide. Duurzaamheid is je kwaliteit verbeteren en er trots op zijn. Duurzaamheid is geen armoede, dat zeg ik niet, duurzaamheid is gewoon zeggen waar je genoeg aan hebt. En duurzaamheid is de beursjongetjes met hun gouden bergen met een grote schop van je erf aftrappen.
Ja, wanneer we echt willen, dan kan het volgens mij. Duurzaam produceren, zonder de rekening bij anderen neer te leggen.

Maar wat dan, die grootmachten zullen ons dat nooit toestaan. De supermarktmachten zullen hun aandeel eisen. Zullen je mooie kaasje direct onder de prijs namaken, zullen je je eerlijke prijs niet geven.

Ja, dat klopt. Dat zullen ze ook niet. En? Laten we eerlijk zijn, het zijn er maar twee die op deze manier zaken doen. En ja, ze zijn groot en, ja, ze slagen er in het volk te laten denken dat ze goedkoop zijn en ook nog eens het beste met het volk voor hebben. Maar er zijn altijd meer partijen. De C1000 heeft hier en daar schappen met lokale producten. Omdat ze in hun winkels zelfstandige slagers en zuivelafdelingen hebben. Het is volkomen denkbaar dat lokale telers bij lokale vestigingen hun waren afzetten. In Duitsland gebeurt het al jaren en tot volkomen tevredenheid. Er zijn geen extra kosten, geen centrale groothandels, gewoon die kist augurken op het rek lokaal geproduceerd. Met je naam erbij. Maak je rotzooi, dan staat de klant ook zo op je stoep en mag je verantwoordelijkheid afleggen. Als het daar werkt, waarom hier dan niet. Ik ben er zeker van dat wie hier goed zoekt, ook echt afzetmarkt vindt, zonder bedreiging. De super wordt er niet rijk van, maar heeft wel zijn klanten binnen, die klanten die het net te ver vinden om naar de boer te gaan maar wel liever van hun eigen land eten.

Nog meer mogelijkheden: In stedelijke gebieden je eigen winkels openen. Eigen plaatsen creëren waar de klant zeker is van de kwaliteit. Eigen markten oprichten, eigen hallen, en de troep buiten laten staan. Tussenhandel er uit laten, zo veel mogelijk zonder opkopers en prijsdwingers gaan afzetten en zelf die afzetmarkten met zijn allen gaan maken.

Komt het publiek dan kopen? Jazeker. Ik was gisteren in de kersenstreek en daar stonden files in de boomgaard, het publiek is wat kwaliteit betreft al een stapje verder dan de producent.
Nog één idee. Neem een grote bank in de hand, of een ander gezaghebbend instituut en laat narekenen wat een product moet kosten wil het in Nederland worden gemaakt. Wil het van onze prachtige kwaliteit zijn. Gewoon per ons. Nederlandse tuinbonen, uit een Nederlandse tuin van een Nederlandse tuinder die daar een normale winst op maakt. Duurzaam geteeld. Geen rekening achteraf. Daar komt een bedrag uit. Zorg dat alle Nederlanders dat ook kunnen zien. Dat is dus de echte prijs!!!! Het zal voor velen een eyeopener zijn. Velen zullen het niet kunnen betalen, sommigen zullen het niet willen betalen maar altijd maar tuinbonen eten waarvan je weet dat de rekening achteraf komt, het zal werkelijk een verschil gaan maken.

Duurzaam produceren is mooi, en er ligt een prachtige werkelijkheid open. Geef stem-adviezen wanneer je politieke partijen de bevordering ervan niet in hun programma's opnemen. Schrijf zelf die programma's, maak duidelijk wat je nodig heb, welke regelgeving op de helling moet, welke er kan blijven en maak het hard. Niets doen, achter ambtenarij blijven zitten, geen stemmen. Zolang het ministerie van economische zaken en het ministerie van buitenlandse zaken het toestaan dat Nederland op de voedselbeurs naast de Bocuse d'Or vertegenwoordigd is door blokken hotelkaas, luisteren ze nog niet. Zolang de Franse ambassadeur in zijn residentie geen Nederlandse kaas presenteert, maar zijn Italiaanse kok Parmezaans laat importeren, luisteren ze nog niet. Hoewel, daar ligt ook werk voor jullie, hij wist niet eens waar hij Nederlandse kaas kon kopen!

Zelf maken, zo min mogelijk vreemd geld, trots zijn op je product, er bovenop blijven zitten, je klanten dichtbij zoeken, allemaal mogelijkheden. Mogelijkheden die misschien ooit zullen leiden tot een nieuwe laag in de samenleving. Een duurzame laag die het tij kan keren. En dat er appeltjes op de scholen liggen. Omdat we vinden dat dat beter voor onze kinderen is en ze er tevreden mee kunnen zijn.

Felix Wilbrink (53) is journalist bij Dagblad De Telegraaf. Hij schrijft sinds 10 jaar voornamelijk over voeding. In columns, verhalen en artikelen probeert hij (in het begin uit persoonlijke ergernis later uit een diep besef van het maatschappelijke belang ervan) aandacht te vinden voor voeding zonder leugen.

Dit artikel afdrukken