Nederland bouwt ten koste van natuur, landbouw krimpt

In de periode 2013-2022 is er in Nederland 277 vierkante kilometer aan bebouwing bijgekomen. De hoeveelheid bebouwd gebied – grond voor wonen, industrie en infrastructuur – groeide met 3,4%, meldt het CBS op basis van zijn Natuur-berekeningen.

De uitbreiding van de bebouwing gaat ten koste van natuurlijke en agrarische ecosystemen. Zo daalde in 10 jaar de oppervlakte van natuur- en bosgebieden met bijna 2,5% (158 vierkante kilometer) en die van het agrarisch gebied met 0,9% - een oppervlakte van 178 vierkante kilometer.

Natuur- en bosgebieden veranderden vooral in bebouwd en agrarisch gebied, constateert het CBS. Andersom gebeurt ook, met dien verstande dat nieuw natuur- en bosgebied voornamelijk vanuit agrarisch gebied ontstaat en niet vanuit bebouwd gebied.

Landgebruik Nederland
Nederland beslaat in totaal 41.543 vierkante kilometer. Voor bijna de helft (45%) is dat agrarisch gebied: in 2022 was ruim een kwart van Nederland akker- en tuinbouwgebied (10.700 vierkante kilometer) en een kleine kwart grasland (9.843 vierkante kilometer). Bebouwde gebieden besloegen in 2022 meer dan 20% van het Nederlandse landoppervlak: 6.930 vierkante kilometer en nog eens 1.406 vierkante kilometer aan stedelijk groen en recreatie. Natuur- en bosgebied is de kleinste hoofdgroep met bijna 16% van het landoppervlakte, met bosgebieden als grootste landschapstype daarbinnen. Verder bestaat Nederland nog voor 19% uit water: rivieren, kanalen, meren en marien gebied.


Kijk je naar de verschillende ecosystemen binnen de natuur- en bosgebieden, dan is de oppervlakte van natuurlijk grasland het meest afgenomen (-131 vierkante kilometer minder), gevolgd door bosgebieden (-36 vierkante kilometer) en duin- en kustgebieden (-21 vierkante kilometer). Daar staat tegenover dat zowel heide- en stuifzandgebieden als moeras- en veengebieden toenamen, met 15 vierkante kilometer in totaal. Dat laatste lijkt het resultaat van natuurbeleid, maar leverde effectief een beperkt oppervlakte op.

De onderstaande grafiek maakt duidelijk dat de landbouw in absolute zin meer grond inleverde dan de natuur.

De verschuivingen zijn niet gelijk over het land verdeeld: natuur- en bosgebied nam het meeste af in de provincies Zuid-Holland (-60 vierkante kilometer) en Fryslân (-44 vierkante kilometer). In Drenthe, Overijssel, Noord-Brabant en Limburg nam de oppervlakte natuur- en bosgebied toe tussen 2013 en 2022.

De provincie Gelderland telt de meeste natuurgrond. Drenthe heeft de meeste landbouwgrond (57,3%) en loopt daarmee nipt voor op Groningen (57,1%). Zuid-Holland is het meest bebouwd en Friesland is het natst.


Voedselbossen
Waar zijn in deze landschapstypen de voedselbossen? Dat vroegen we het CBS. De kranten staan vol verhalen over voedselbossen, die "duurzame vorm van landbouw" die steeds populairder wordt in Nederland. Deze week nog konden we in Omroep Gelderland het verhaal lezen van de 4 enthousiaste Randstedelingen die in Gelderland een veld van 13 hectare om mogen bouwen tot een voedselbos. Dat is "een door mensen ontworpen ecosysteem van permanente planten – zoals fruit- en notenbomen, bessenstruiken en eetbare kruiden – die voedsel opleveren zonder gebruik van kunstmest of bestrijdingsmiddelen." Ook de overheid omarmt het voedselbos: "in 2030 moet er in Nederland 1.000 hectare voedselbosbouw en 25 duizend hectare agrobosbouw zijn, bepaalden de ministers Piet Adema (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) en Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) vorig jaar," aldus de Volkskrant.

Het CBS ziet voedselbossen als agrarisch gebied. Maar het gaat nog maar om hele kleine aantallen, zegt Luuk Hovius van het CBS. De teller staat momenteel op zo'n 200 hectare in totaal, 2 vierkante kilometer.