In 20 jaar hebben mensen zoveel grondwater opgepompt uit ondergrondse waterreservoirs dat de Noordpool meer dan 4 centimeter per jaar is opgeschoven.
Onze studie toont aan dat van alle klimaatgerelateerde oorzaken de verplaatsing van grondwater de grootste impact heeft op de kanteling van de pool
Stel je voor dat je een staaf door de aarde steekt van de geografische Noordpool naar de geografische Zuidpool. Die staaf is de as waarom de aarde draait. Ieder jaar wiebelt de exacte locatie van de geografische polen (de 'polaire drift') onder invloed van de verplaatsing van bijvoorbeeld watermassa's op de planeet en de seizoenen, maar over het algemeen is de hoek waarom een hemellichaam om zijn as draait stabiel. De aardas is de afgelopen jaren echter maar liefst 80 centimeter oostwaarts gekanteld.

Een internationaal team van onderzoekers onderzocht in hoeverre de kanteling van de aardas te relateren viel aan klimaatgerelateerde oorzaken zoals het smelten van de ijskap van Groenland en het smelten van gletsjers. Hun berekeningen kwamen niet uit. Ook het meenemen van grote oppervlaktereservoirs bood geen soelaas. De onderzoekers bleven met een gat van 78,5 centimeter zitten.

Pas toen ze de hoeveelheid door mensen opgepompt grondwater in hun model invoerden, vielen alle stukjes op hun plek. “Onze studie toont aan dat van alle klimaatgerelateerde oorzaken de verplaatsing van grondwater de grootste impact heeft op de kanteling van de pool,” zegt geofysicus Ki-Weon Seo in Scientias.

Het gaat dan ook om een gigantische hoeveelheid grondwater. Tussen 1993 en 2010 hebben mensen 2.150 gigaton grondwater opgepompt, ofwel ruim 2 biljoen liter water (2.150.000.000.000.000 liter). Dat komt overeen met een zeespiegelstijging van ruim 6 millimeter wereldwijd. "Het precieze getal doet er niet echt toe," zegt Manoochehr Shirzaei van Virginia Tech in NewScientist. "Waar het om gaat is dat het volume zo gigantisch is dat het de polaire drift van de aarde kan beïnvloeden."

Toevoegen van die hoeveelheid water aan het model bleek de waargenomen kanteling te verklaren. "Ik ben erg blij dat we de onverklaarbare oorzaak van de kanteling van de pool hebben ontdekt”, zegt Seo. “Van de andere kant als een bewoner van de Aarde en als vader ben ik wel bezorgd en verbaasd dat het oppompen van grondwater ook een reden is waarom de zeespiegel stijgt.”

Ook waar het grondwater werd opgepompt bleek bepalend: het grootste effect had het oppompen van grondwater op de middelste breedtegraden, tussen de Kreeftskeerkring en de noordpoolcirkel en de Steenbokskeerkring en de zuidpoolcirkel. Zowel het westen van Noord-Amerika als het noordwesten van India, de twee gebieden waar het meeste grondwater werd opgepompt, liggen op de middelste breedtegraden.

Over het algemeen zullen we van de kanteling niet veel merken. De geografische pool 'wiebelt' in een jaar wel een paar meter heen en weer, dus voor seizoensverandering of kortere dagen hoeven we niet direct bang te zijn. De precieze locatie van de as is wel essentieel voor elke GPS-technologie om te kunnen werken, zegt co-auteur Clark Wilson in NewScientist.