Over de Libellisering van de kookboekenindustrie: het overmatig gebruik van ‘ik, mij, mijn’

In de meeste boeken staat een voorwoord waarin de auteur al zijn persoonlijke gevoelens bij het schrijven ervan kwijt kan. Als hij slim is bedankt hij daarin zijn levensgezel(lin) voor onvoorwaardelijke steun en geduld, als hij guitig is de hond. Maar daarna houden de autobiografische details op en gaat het alleen nog maar over het desbetreffende onderwerp. Zo niet in de kookliteratuur van nu. Recepten worden stuk voor stuk ingeleid met zoveel mogelijk ge-ik op de vierkante centimeter. Jamie Oliver, de grootste stilistische egotripper van allemaal, op zijn site:

The reason I like to make this dish is because, apart from being really quick and simple, it’s a sociable feast where everyone can tuck in and help themselves. I love all that. I always serve this on a large plate in the middle of the table, with crusty bread and a glass of wine.

Drie keer 'ik' in drie zinnen, waarvan twee keer als eerste woord. Is dat erg? Nee, het is vooral strategisch slim en commercieel. De meeste lezers van kookboeken zijn kennelijk mensen die smullen van keukenmeidenromanstijl: zo veel mogelijk persoonlijke details, graag! Het genre begint te lijken op de brievenrubriek in de Libelle (weekoplage ca. 250.000), waar je als je maar voldoende persoonlijke details weet te noemen een zilveren lepeltje wint en als je daar maar lang genoeg in volhardt een gouden tientje (zo zat het toch?). Dus van de ouderwetse aanvoegende wijs 'men neme een ei' is men via het gebiedende 'neem een ei' nu overgestapt op 'ik neem altijd een ei, want als ik net m'n honden Bas en Brutus heb uitgelaten heb ik daar trek in.'

Op tv kan Ramon Beuk er wat van. Hij had het in zijn programma steevast bezitterig over 'm'n tarbot', 'm'n bouillon', 'm'n zout'. Dat ge-m'n lijkt zelfs standaard kokjargon te zijn geworden onder tv-koks. Ik gebruik het zelf ook altijd als ik tijdens het koken in mijzelf mompel en kookprogrammaatje speel.

Onno Kleyn in de Volkskrant: Terwijl ik dit schrijf verregent mijn dochter op haar schoolreis in Walibi. Hadden ze het maar afgelast. Want zij en haar vader zijn watjes met een pest aan alles wat op achtbanen lijkt. Moet je net in Walibi zijn. Somber staar ik naar de website. ‘Thrills’ staat er. Hartjes duiden aan hoe thrilling het is, maar van de vijf krijgt slechts eentje, een conventionele achtbaan, er drie. De rest doet vier of vijf. G-Force, Goliath, The Tomahawk en al die andere ellende behoren voor mij en mijn dertienjarige tot de categorie instrumenten waarmee men in de Middeleeuwen mensen bekentenissen afdwong. Jemig, Anne Frank was minder openhartig. Lees op www.onnokleyn.nl hoe Kleyn het bruggetje naar zijn recept voor risotto met doppertjes maakt. Onno Kleyn, zo vermoed ik, is door zijn redactiechef(fin) gemaand tot meer privedetails, al dan niet verzonnen, in zijn rubriek. Het is immers de krant van Martin Bril, die van het vastpakken van een deurkruk nog een persoonlijke ervaring maakt. En dat werkt.

De tot in haar graf vaak om haar stijl beschimpte Wina Born gebruikt in haar bloemlezing 'Culinaire Memoires' nauwelijks de eerste persoon en als ze het doet gebruikt ze het vlakkere 'we'. Er zijn ook genoeg kookboekenschrijvers die spaarzaam en best stijlvol ikken. Penelope Casas: Hoe ongewoon de combinatie van kabeljauw en appel samen met rozijnen, amandelen en pijnboompitten ook mag klinken, het is een van de heerlijkste sauzen die ik ooit bij kabeljauw heb geproefd. Mooie zin, geen zilveren-theelepeltjesretoriek.

Maddhur Jaffrey: I have had many pureed vegetables, carrots and peas and spinach, even artichoke hearts, some in the finest of French restaurants. None of them has ever been as good as this one from the former Indian state of Sindh. Spannend!

Maar de beste niet-ikoplossing is, vind ik, om net als Julius Caesar de derde persoon te gebruiken als je het over jezelf hebt. Waarom familiair doen als je arrogant kunt schrijven, zoals Guy van Cauteren in zijn naar zichzelf genoemde boek 'Koken met Guy': Traditioneel wordt er bij wild ook altijd een stukje fruit geserveerd. Guy koos voor blauwe vijgen, eens wat anders en bijzonder lekker. Jamie Oliver eat your heart out.

(Dit stukje had ik niet kunnen schrijven zonder de steun van Idrom, mijn lieve papegaai, verzot op o.a. matzecrackers, pijnboompitten, zeldzame bioperen en cottage cheese)