Verlies van spiermassa
Tegen ons veertigste wordt het merkbaar: kilo’s vet komen erbij, terwijl we kilo’s spier kwijtraken. Gewicht is slechts één indicator van sarcopenie. In het Ouderenjournaal stelt Schuitemaker dat gewichtsverandering een duidelijk signaal is van een veranderende stofwisseling. Bij inactieve mensen slaat sarcopenie al vanaf hun dertigste toe. Bij een normale veroudering verliest men tussen de 50 en 70 jaar jaarlijks een halve tot twee procent van de spiermassa. En hoe ouder men wordt, hoe sneller het verlies gaat.
Afslankdieet contraproductief
Bij inactieve mensen slaat sarcopenie al vanaf hun dertigste toeIn tegenstelling tot bijvoorbeeld osteoporose zijn er geen medicijnen tegen sarcopenie. De wonderpil bestaat dus niet. Wel kan een gezonde levensstijl het proces tegen gaan. Dan blijkt afvallen - om het toenemende gewicht en buikvet tegen te gaan - tegen de verwachting in geen goede optie. Lijnen betekent immers dat je minder calorieën, maar vaak ook minder eiwiteen, vitaminen en mineralen binnenkrijgt, en dat werkt het verval nog verder in de hand. Schuitemaker adviseert om je spiermassa op peil te houden door lichaamsbeweging en krachttraining. En daarnaast eiwitrijke voeding zoals vis, vlees, eieren, noten en peulvruchten te eten.
Oproep tot meer bekendheid
Schuitemaker pleit in het tijdschrift Fit met Voeding voor meer bekendheid voor sarcopenie. Volgens hem is de aandoening 'ondergediagnosticeerd en onderbehandeld'. De gevolgen van sarcopenie doen niet onder voor die van osteoporose. Het hoort thuis in het rijtje ouderdomsziekten waarbij ontregeling van de stofwisseling en voedingstekorten een wezenlijke rol spelen. Ze leiden uiteindelijk tot volledige invaliditeit en de dood. Vaak is er een nauwe samenhang met gewrichtsziekten, botontkalking, (pre) diabetes en aderverkalking. Ondanks dat Nederland snel vergrijst, is sarcopenie hier een nog nagenoeg onbekend begrip. We staan echter op de drempel van een epidemie, zegt Schuitemaker.
Fotocredits: ‘DSC8130 Markt Zoetermeer’ Denkrahm
Op 3 augustus krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Belangrijk en lang onderschat onderwerp: Sarcopenie (spierarmoede). Vrijwel ieder voedingscongres besteedt nu aandacht aan het ontstaan, de gevolgen en de preventie van sarcopenie. In Nederland zijn prof. Luc van Loon (Maastricht) en prof. Peter Weijs (Amsterdam) betrokken bij onderzoek naar de relatie tussen sarcopenie en de hoeveelheid eiwit en kwaliteit van eiwit in de voeding. Van Loon toonde aan dat een extra bakje kwark voor het slapen gaan al effectief kan zijn.
Ik lig altijd overhoop met de orthomoleculairen, maar ik denk dat Gert Schuitemaker hier een punt heeft. Voldoende eiwit (mogelijk 1,2 gram/kg/dag) en veel/meer bewegen vormen de enige acceptabele interventies van dit moment.
Die hoeveelheid eiwit wordt bij (te) veel ouderen niet bereikt, want ze eten te weinig of de verkeerde nutriënten (koolhydraten en vet), ze hebben gebitsproblemen waardoor ze weinig vlees eten, etc.
Vaak krijgen 50 tot 70 jarigen hun eten via oragnisaties als "Tafeltje dekje". Grote gecentraliseerde bejaardenhuiskeukens bereiden in enorme keukens, volledig gestandaardiseerde warme maaltijden ook voor de thuiswonende ouderen. Het eten is kapot gekookt en de meeste ouderen lagen dan ook dat er kraak nog smaak aan zit en hun eetlust snel vergaat. Veel van de kleine porties verdwijnt dan ook in de afvalton. Een Europees probleem?
ONDERVOEDE BEJAARDEN
HONGEREN IN HET VERPLEEGTEHUIS
door Udo Pollmer
Omdat ze minder eten, hebben senioren meer caloriënhoudende maaltijden nodig
Arme hongerige bejaarde. Rond een derde van de bewoners in bejaardenhuizen geldt als ondervoed. Voor levensmiddelentechnieker Udo Pollmer is het een groot schandaal. Hij ziet het als een plicht van de leiding om in plaats van therapieën behoorlijk vlees op het menu te zetten
Bij dit persbericht van de maatschappij voor gastro-enterologie, spijsverterings- en stofwisselingsziekten stokt de adem bijna in je keel: Tot wel 60 procent van de mensen in bejaardenhuizen, verpleeginrichtingen en ziekenhuizen zijn gebrekkig- of ondervoed. En wat zou u daartegen doen? Duidelijk toch, hetzelfde wat men met grote publieke deelname bij misoogsten, natuurrampen en hongersnoden in Afrika doet: Men geeft de slachtoffers iets voedzaams te eten, bij voorkeur datgene wat ze het liefste hebben. Zo komen ze snel weer op krachten. Overal op de wereld verrichten goed koks en oplettend personeel zo ware wonderen.
Maar dat had je hier gedacht! Artsen en voedingsadviseuses zien dat heel anders: Want als het om eten gaat, zijn er in plaats van goede koks, goed betaalde deskundigen nodig, zodat de patiënten i.p.v. een smakelijke maaltijd een “voedingsdieet” kan worden geserveerd. Met het oog op de calorieënfobie onder nauw verwante beroepsgroepen moeten zieken en zorgbehoevende oudjes met het ergste rekening houden: Door het vak-gezelschap voor gastro-enterologie word met nadruk veel groente aanbevolen, dat gewoonlijk caloriearm is, samen met rijkelijk volkoren, vermoedelijk opdat schrale senioren naast hun honger ook nog buikpijn zullen krijgen. Dan kunnen ze zich meteen door hun adviserende gastro-enterologen laten behandelen.
Oudere mensen hebben voldoende calorieën nodig
De klacht over ondervoede senioren is niet helemaal nieuw. Al in 2012 had het Europese Informatiecentrum voor Levensmiddelen (EUFIC) alarm geslagen: Ondervoeding kost de maatschappij al dubbel zoveel miljarden als de zogenaamde epidemie van het overgewicht. Ik citeer: “Volgens schattingen bestaat in Europa bij 33 miljoen mensen het risico van een voedseltekort.” Ondertussen kunnen het er al een paar meer zijn – want de mensen worden ouder. Overigens: De magerzuchtigen ontbreken bij deze berekening nog. Het ging bij het Brusselse Instituut alleen om iedereen, die onvrijwillig dreigen te verhongeren – vooral om oude en zorgbehoevenden.
Ondervoede patiënten en senioren hebben een verhoogd risico op infecties en vallen, die weer ziekenhuisopnames tot gevolg hebben. Er bestaat geen duidelijke samenhang tussen verslechtering van de voedingssituatie en functionele tekorten, zoals het verlies van vermogen tot zelfverzorging. Oude mensen hebben voldoende calorieën nodig, omdat vaak alleen nog maar kleine porties gegeten kunnen worden. Daar verrichten nu juist de verboden slagroom en roomboter wonderen. Dierlijk eiwit – in de vorm van gehakt, eieren of verse kaas – ondersteunt de regeneratie en houdt bij krachten.
Waarom word op kroketten en balletjes gehakt bespaart?
Wanneer in bejaardenhuizen voor een klein appartement per maand duizend euro’s of meer neergeteld moet worden, is het onbegrijpelijk, waarom op veel plaatsen op de porties krachtbouillon, kroketten en gehaktballetjes bezuinigd word. En het blijft onbegrijpelijk waarom in vele klinieken, verpleeg- en bejaardenhuizen en geen tijd is om ondergewicht te herkennen en te vermijden. Waarom merkt niemand dat de patiënten vaak de eetlust vergaat, zodra ze hun caloriearm eten krijgen? Ziet er niemand dat de patiëntes bijna geen vlees meer op de graat hebben? Misschien is de bedrijfsleider eraan gehouden, zijn gasten een dag lang te verplegen met een bedrag dat je neer moet tellen voor 3 zakjes kattenvoer in de supermarkt. Voor volledig zinloze maar schandalig dure therapiën ontbreekt het geld echter zelden. De beschamende voedingssituatie in menig tehuis en ziekenhuis is een schandaal. Alleen de omstandigheid, dat bij ieder oudere, die nog op zichzelf staat, problemen met ondergewicht een zeldzaamheid zijn, onderstreept dat de misstanden allesbehalve door God vergeven zijn. Het is al komisch: Daar waar geneesheren en voedingsdeskundigen geen adviezen kunnen verstrekken, blijven de mensen langer bij krachten. Misschien zijn knappe kokkinnen toch de betere therapeuten.Smakelijk!
Literatuur
DGVS: Gefährlicher Gewichtsverlust bei Senioren: Mangelernährung im Alter frühzeitig erkennen und behandeln. Pressemeldung vom 11. 2. 2015
Seitz H: Mangelernährung kostet 13 Milliarden Euro. Hochrhein-Zeitung 9.3.2009
Lochs H, Dervenis C: Malnutrition – the ignored risk factor. Digestive Diseases 2003; 21: 196–197
Söderström L et al: Nutritional status predicts preterm death in older people: a prospective cohort study. Clinical Nutrition 2014; 33: 354-359
Eufic: Es ist an der Zeit, Mangelernährung in Europa anzuerkennen. Food Today 2012; Ausgabe 3
Meijers JM et al: Malnutrition prevalence in The Netherlands: results of the annual Dutch national prevalence measurement of care problems. British Journal of Nutrition 2009; 101: 417-423
Hajjar R et al: Malnutrition In Aging. The Internet Journal of Geriatrics and Gerontology. 2003; 1 (1)
Löser C: Malnutrition in Hospital: The Clinical and Economic Implications. Deutsches Arztebl Int 2010; 107(51-52): 911-7;
Ljungqvist O, de Man F: Desnutrición, un problema sanitario de gran magnitud en Europa. Nutrición Hospitalaria 2009; 24: 368-370
Catherine, hoezo "rijp maakt voor een zoektocht naar supplementen"?
Er staat: "Schuitemaker adviseert om je spiermassa op peil te houden door lichaamsbeweging en krachttraining. En daarnaast eiwitrijke voeding zoals vis, vlees, eieren, noten en peulvruchten te eten."
Beste Gert,
Zoals je zelf al schrijft: "Bij een normale veroudering verliest men tussen de 50 en 70 jaar jaarlijks een halve tot twee procent van de spiermassa". Door dat sarcopenie te noemen klinkt dat als een hele erge ziekte waarmee je mensen bang maakt en rijp maakt voor een zoektocht naar supplementen om dit probleem op te lossen. Mijns inziens moet de nadruk liggen op het voorkomen van problemen door in beweging te blijven en normaal en gezond te eten.