Wat is een keurmerk? Private keurmerken hebben een publieke verantwoordelijkheid

In een ideale wereld zou al het voedsel dat we kopen duurzaam zijn. In deze wereld bestaat er geen behoefte meer aan duurzaamheidskeurmerken, aangezien er immers geen onderscheid meer is tussen duurzaam en niet duurzaam. Zover zijn we helaas nog lang niet. Tot die tijd zijn keurmerken een nuttig instrument om de consument te informeren over de duurzaamheid van een product. Echter, om keurmerken effectief en betrouwbaar te laten zijn, moeten ze impact hebben en mogen ze de consument niet misleiden.

Als het over duurzaamheidsbeeldmerken gaat, heeft de Nederlandse consument geen gebrek aan keuze. Milieu Centraal brengt via de Keurmerkenwijzer, met financiering van het ministerie van LNV, het beeldmerkenlandschap voor voedsel in kaart. Onder beeldmerken verstaat Milieu Centraal zowel keurmerken, die breed toegankelijk zijn, als bedrijfslogo’s, die enkel door één bedrijf worden gebruikt. Voor de letterlijke vraag “Wat is een keurmerk?”, volgt de overheid de definitie die Milieu Centraal gebruikt; een beeldmerk dat altijd van een partij is die onafhankelijk is van degene die de producten produceert en/of verkoopt.

Wat is de daadwerkelijke milieu-impact van een product met een topkeurmerk ten opzichte van een product zonder (top)keurmerk

Keurmerkenlandschap
De Keurmerkenwijzer is een benchmark, waarin de hoogst scorende keurmerken worden benoemd tot Topkeurmerken. De consument kan hiermee zien welke keurmerken het beste scoren op ambitieniveau, controle en transparantie.
Dat is niet alleen nuttig voor de consument, we zien dat ook veel bedrijven en overheidsinstellingen van de Topkeurmerken gebruik maken om te sturen op duurzaamheid. Zo kunnen bedrijven en instellingen hun voedselinkoop zo organiseren dat een bepaald percentage ervan uit voedsel met een topkeurmerk bestaat. Denk hierbij bijvoorbeeld het verduurzamen van bedrijfskantines, of van het aanbod in het schap van de supermarkt.

Met het in kaart brengen van de ambitieniveau, controle en transparantie van de verschillende keurmerken doet Milieu Centraal fantastisch werk. Maar wat we op dit moment nog niet goed in kaart hebben, is wat de daadwerkelijke milieu impact van een product met een topkeurmerk ten opzichte van een product zonder (top)keurmerk is. Het is nog niet zo eenvoudig om dit boven tafel te krijgen. Wat is namelijk precies impact? En hoe meet je dit? Op dit moment werkt LNV samen met Wageningen Economic Research en Milieu Centraal aan deze vraagstukken.

Zowel de keurmerkhouders, als de producenten die gebruik maken van keurmerken zelf hebben een verantwoordelijkheid om op een verstandige manier gebruik te maken van het instrument keurmerken

Wetgeving voor bedrijfsinitiatieven
Waar de overheid ook aan werkt is wetgeving waar keurmerken aan moeten voldoen. Dit gebeurt niet op nationaal, maar op Europees niveau. De Europese Commissie heeft een voorstel gedaan voor een richtlijn, genaamd de Green Claims Directive. Ondanks de ambitie die uit dit voorstel spreekt, is het moeilijk om te voorspellen wat de invloed van deze richtlijn zal zijn op het keurmerkenlandschap. Op dit moment wordt er namelijk nog op ambtelijk niveau onderhandeld over het voorstel. Als dit afgerond is, zal het Europees Parlement, dat op dit moment herkozen wordt, zijn invloed ook nog doen laten gelden. Daarom is op dit moment dus nog onduidelijk hoe de Green Claims Directive er precies uit komt te zien.

De Green Claims Directive en de Keurmerkenwijzer van Milieu Centraal zijn twee voorbeelden van de manier waarop de overheid met keurmerken omgaat. Maar als je vraagt wat een keurmerk is, is één van de antwoorden die je kunt geven: een initiatief van het bedrijfsleven zelf. Afgezien van het Europees keurmerk voor Biologisch, zijn alle keurmerken voor voeding private initiatieven. Zowel de keurmerkhouders, als de producenten die gebruik maken van keurmerken zelf hebben een verantwoordelijkheid om op een verstandige manier gebruik te maken van het instrument keurmerken. Dit houdt in dat partijen terughoudend dienen te zijn als het gaat om introduceren van nieuwe beeldmerken, en juist ambitieus als het gaat om de betrouwbaarheid en impact van de bestaande keurmerken. Uiteindelijk hebben we namelijk allemaal een verantwoordelijkheid als het gaat om het verduurzamen van het voedselaanbod.