Lees ook
In Frankrijk heeft de ontbinding van de Nationale Vergadering door president Macron op 9 juni naar aanleiding van de Europese Parlementsverkiezingen een einde gemaakt aan de voortgang van een nieuwe landbouwwet. De wet, die voedselsoevereiniteit als een publieke beleidsprioriteit stelde en administratieve vereenvoudigingen voor boeren mogelijk zou maken, was klaar om naar de Senaat te gaan.

De ontbinding leidt tot onzekerheid en dreigende protesten onder boeren, vooral omdat beloofde subsidies voor milieuvriendelijke landbouwpraktijken nog steeds niet zijn uitgekeerd.

In Nederland zien we iets vergelijkbaars. De rechtse coalitie, waarvan de BoerBurgerBeweging (BBB) deel uitmaakt, heeft plannen voor een fonds van €25 miljard euro voor stikstofreductie geschrapt. BBB bestuurders in de provincie zeggen het geld wél nodig te hebben. De gereserveerde middelen waren door Rutte IV bedoeld om boeren te helpen bij de overgang naar duurzamere landbouwpraktijken, verplaatsing of uitkoop.

In beide landen wordt duidelijk dat politieke wisselingen direct invloed hebben op landbouwbeleid en de financiële zekerheid van boeren.

De situatie in Frankrijk en Nederland benadrukt de noodzaak van stabiele beleidskaders om langdurige veranderingen en ondersteuning in de landbouwsector te waarborgen. Los van het boerenvraagstuk, is dat ook in het algemeen van belang. Bloomberg meldde gisteren dat de Franse beurs binnen 1 week $210 miljard heeft verloren door de beslissing van Macron om het volk te laten kiezen tussen hem en hard rechts.

In Nederland zijn boeren overwegend nog steeds content met BBB in de regering, ook al lopen hun mestkelders over en is een akkoord met Brussel over verlichting van de mestnormen nog ver weg. In Frankrijk laten boeren nu al waarschuwende geluiden horen van boerenkant omdat de 'linkse' regering van Macron en premier Gabriel Attal bezig was hun zorgen te verlichten, meldt Euractiv.

Boerenblad Nieuwe Oogst vroeg zich gisteren af hoelang provincies NGO MOB van milieustrijder Johan Vollenbroek nog van hun nek kunnen houden. Het blad verwijst naar bestaande wet- en regelgeving die rechts niet kan negeren en al evenmin gemakkelijk kan aanpassen. Door non-conformiteit met de wet kan een boersympathieke regering toch boergevaarlijk uitpakken in Nederland. In Frankrijk verdwijnt een boergezinde progressieve overheid waardoor boergunstige maatregelen dreigen te sneuvelen die de Franse boeren sinds vorig najaar zwaar hebben bevochten op snelwegen en de Salon de l'agriculture tot in Brussel aan toe.

Groen rechts gevraagd
Nederlandse boeren zijn overwegend blij met het feit dat er een correctie komt op het ijzerenheinige milieubeleid waarmee ze onder het laatste kabinet zijn geconfronteerd. De nieuwe minister, de jonge Friezin Femke Marije Wiersma, moet van de nieuwe coalitie met haar tot LVVN herdoopte ministerie van landbouw, natuur en visserij de strijd aangaan met de wet- en regelgeving in Nederland en de daarboven liggende EU-kaders. Dat wordt een ingewikkelde en technische strijd met beperkte winstkansen. De kaders zijn het resultaat van complexe en langdurige uitruilprocessen tussen Parlement, Europese Commissie, biltateraal en plenair lidstatenoverleg, expertcommissies en ambtenarij.

De Europese Unie is ontworpen als een proces dat om stekeligheden heen werkt door voorbereidend overleg en handjeklap op vele lagen. Dat werkt traagheid in de hand en maakt het lastig eenmaal gesloten deals en daarop gebaseerde wet- en regelgeving weer open te breken. Van Wiersma en haar staatssecretaris Jean Rummenie (als oud-landbouwraad een man met EU-ervaring) wordt nu verwacht dat ze dat voor elkaar krijgt.

Onbewust zit Nederland te wachten op een eigentijds groen rechts dat het oude progressieve blok links passeert. Het is ironisch dat dat moet komen van een PVV-kabinet dat zijn oorsprong vond in het onvermogen van middenkabinetten om deugdelijk bestuur te realiseren
Het boerenvraagstuk in Nederland is een intern ruimtelijke ordeningsvraagstuk dat in Europees perspectief moet worden aangepakt. Ons land produceert al sinds vele eeuwen voor het ommeland en in de moderne tijd met name voor Duitsland. Dat land krimpt zijn eigen productie en moet zich dus afvragen waar het de tegelijk krimpende import vanuit Nederland vandaan gaat halen.

Om die vraag op te lossen is een realistische blik op het Europese voedselsysteem vereist. Op zijn minst moeten Berlijn en Den Haag zich afvragen waar de boerenproductie en waar de verwerking daarvan plaats vindt. Dat zal ook moeten gebeuren vanuit het perspectief op een volhoudbare voedselproductie in een door klimaatverandering en intensieve productie onder druk staande Nederlandse landbouw. De vruchtbare gronden in de Flevopolder zijn in enkele decennia behoorlijk aangetast. De hoge grondkosten (waarvan recent ook de pacht omhoog ging) dwingen tot hoge productie. Dat leidt tot een aanslag op het productieve vermogen van de grond. Uitgerekend de Canadese aardappelverwerker McCain is in Nederland een voorloper om de bodem van de grond te beschermen.

Dat is andere, heel praktische, koek om boeren te vergroenen dan de inmiddels sleetse natuur-landbouwvete die afgelopen week minister Van der Wal en het RIVM nog eens opdienden met als boodschap dat het stikstofbeleid - dat met een ondeugdelijk model natuurvergunningen verstrekt - nog strenger moet omdat de gestelde stikstofdpositiedoelen niet haalbaar blijken. In beleidsmakers komt niet op dat beleid dat het maximaal haalbare ook effectief kan worden behaald als je het realiseren van significante emissiereducties beloont. De baan van Van der Wal is door de nieuwe coalitie opgeheven, net als die van haar topambtenaren. Daar is geen toestemming voor Brussel voor nodig.

Voor Wiersma is de ruimte nu vrij om eigen beleid te ontwikkelen in plaats van strijden uit het verleden met Brussel te voeren. Hopelijk beseft ze dat het groen moet, maar heel anders dan het polariserende groen van het voorgaande kabinet. Daar zal ze een nieuwe taal en nieuwe beelden voor moeten ontwikkelen. Lukt dat niet dan volgt in Nederland nog een lange polariserende strijd tussen links en zwaar conservatief rechts omdat wetten en praktische bezwaren NGO's als MOB alle ruimte bieden om te schieten op nationale en provinciale overheden. Onbewust zit Nederland te wachten op een eigentijds groen rechts dat het oude linkse blok passeert met een ver reikende blik op de toekomst. Die zal bovendien rekening moeten houden met de toetreding tot de EU van de goedkope grootproducent van agrarisch grondstoffen Oekraïne (van graan tot kip), nu Rusland aan lijkt te sturen op vrede omdat Gazprom de oorlog niet meer kan financieren en China Rusland niet uit de brand helpt.
Het is ironisch dat zoveel visie en vooruitstrevend denken moet komen van een PVV-kabinet dat zijn oorsprong vond in het onvermogen van klassieke middenkabinetten om deugdelijk bestuur te realiseren. Boeren zouden er goed aan doen Wiersma te voeden met hun groene ideeën. Of Wiersma iets kan klaarspelen met zo'n instabiele coalitie, die misschien maar heel tijdelijk de baas van het land is? De tijd zal het leren.

In een draad van een aantal tweets geeft André Hoogendijk, directeur van het BO-akkerbouw de contouren aan van een dergelijk beleid.

Dit artikel afdrukken