Dát ultrabewerkte voedingsmiddelen ofwel UPF's, niet goed voor ons zijn, daarover zijn voedingskundigen het wel eens. Verschillende onderzoeken laten zien dat veel voorkomende gezondheidsproblemen zoals kanker, hartaandoeningen, obesitas en depressie, verband houden met UPF's. Maar dat is geen hard bewijs dat massaal geproduceerd door-eetvoedsel zoals snacks, snoep en frisdranken die aandoeningen veroorzaken.
Koek, gebak, chips: allemaal voorbeelden van ultrabewerkt voedsel. Het zijn industrieel geproduceerde voedingsmiddelen met meer dan 5 ingrediënten op het etiket die vaak veel vet, suiker of vet bevatten en die je niet snel in je eigen keuken zult maken omdat je er de ingrediënten niet voor in huis hebt.
In Groot-Brittannië zijn UPF's inmiddels goed voor 56% van de calorieën die de Britten consumeren, en dat cijfer is hoger voor kinderen en mensen die in armere gebieden wonen, schrijft de BBC. De hoeveelheid aanwijzingen dat deze voedingsmiddelen slecht voor ons zijn, groeit. Zo bleek recent uit een observationele studie onder meer dan 500.000 mensen in de VS dat degenen die de meeste UPF's aten een ruwweg 10% grotere kans hadden om voortijdig te overlijden. Dat bleef het geval zelfs als rekening werd gehouden met hun BMI en de algehele kwaliteit van hun voedingspatroon.
Maar dat is nog geen bewijs dat de manier waarop voedsel wordt bewerkt gezondheidsproblemen veroorzaakt, of vaststellen welk aspect van die processen de schuldige zou kunnen zijn. Het ziet er ook niet naar uit dat de wetenschap op die vragen snel een antwoord zal kunnen vinden.
'Duivels moeilijk'
"Het soort onderzoek dat nodig is om definitief te bewijzen dat UPF's gezondheidsproblemen veroorzaken zou zeer complex zijn", zegt Nerys Astbury van de Universiteit van Oxford.
Het zou een grote groep mensen moeten vergelijken op twee diëten – één hoog in UPF's en één laag – die verder exact gelijk zijn qua calorie- en macronutriënteninhoud. De deelnemers zouden onder strikte controle moeten staan om hun voedselinname nauwkeurig te bewaken, en er bovendien vergelijkbare leefstijlen op moeten nahouden. "Dit zou duivels moeilijk te doen zijn," en logistiek vrijwel onmogelijk.
Nog voor zo'n onderzoek van start zou kunnen gaan, moet er overeenstemming bereikt worden over wat precies als UPF geldt. De term 'ultrabewerkt voedsel' werd in 2010 bedacht door de Braziliaanse voedingskundige Carlos Monteiro. Hij ontwikkelde de NOVA-classificatie, die voedingsmiddelen rangschikt van onbewerkt (wassen, schillen, snijden, koken, drogen, fermenteren vallen daar ook onder), via 'bewerkte culinaire ingrediënten' (uit onbewerkt voedsel gehaald door processen zoals persen, raffineren, malen en drogen) tot 'bewerkte' en uiteindelijk 'zwaarbewerkte' voedingsmiddelen of UPF's. Dat zijn industrieel samengestelde producten gemaakt van goedkope ingrediënten zoals gemodificeerde zetmelen, suikers, oliën, vetten en eiwitisolaten met additieven als kleur-, smaak- en zoetstoffen, emulgatoren en glansmiddelen om ze aantrekkelijk te maken.
Vage definitie
Maar niet alle UPF's horen in het verdomhoekje. Ook producten als hummus, magere yoghurt, tofu of supermarktvolkorenbrood vallen volgens de definitie onder UPF's. "Het concept van UPF's is vaag", zegt Gunter Kuhnle, hoogleraar voedingsleer en voedingswetenschappen aan de Universiteit van Reading. Op dit moment is er geen concreet bewijs dat de manier waarop voedsel wordt bewerkt onze gezondheid schaadt, maar de angst aanwakkerende 'negatieve boodschap' die heerst rondom UPF's resulteert erin dat "mensen zich verward en bang voor voedsel voelen."
Dat slaat zelfs door in een groeiende houding van "zelfvoldaanheid en snobisme rondom UPF's", waardoor mensen zich schuldig kunnen voelen over het eten ervan. "We moeten oppassen voor de moraliserende benadering van voedsel," zegt Adrian Brown van University College London. "Het demoniseren van één type voedsel helpt niet, vooral omdat eten zo'n ingewikkeld onderwerp is."
Veiliger, beter houdbaar, minder verspillen en betaalbaarder
Want vergeet niet: voedsel bewerken is iets dat we iedere dag doen. Hakken, koken en invriezen zijn allemaal processen die niet schadelijk zijn. Juist doordat voedselverwerkende industrieën op grote schaal werken, is voedsel veilig, langer houdbaar en wordt verspilling tegengegaan. Een leven zonder UPF's kan bovendien duur zijn en het koken van maaltijden vanaf nul vergt tijd, moeite en planning. In Groot-Brittannië constateerde de Food Foundation onlangs dat gezonder voedsel per calorie twee keer zo duur is als minder gezond voedsel. "De armste 20% van de Britse bevolking zou de helft van hun besteedbaar inkomen aan voedsel moeten uitgeven om aan de gezonde voedingsaanbevelingen van de overheid te voldoen, terwijl de rijksten slechts 11% van hun inkomen zouden moeten besteden", schrijft de BBC.
Hoe dan ook blijft het advies om meer fruit, groenten, volle granen en peulvruchten te eten en vet- en suikerhoudende snacks te verminderen, een goed idee, ongeacht of onderzoekers ooit kunnen bewijzen dat UPF's schadelijk zijn voor de gezondheid.
In Groot-Brittannië zijn UPF's inmiddels goed voor 56% van de calorieën die de Britten consumeren, en dat cijfer is hoger voor kinderen en mensen die in armere gebieden wonen, schrijft de BBC. De hoeveelheid aanwijzingen dat deze voedingsmiddelen slecht voor ons zijn, groeit. Zo bleek recent uit een observationele studie onder meer dan 500.000 mensen in de VS dat degenen die de meeste UPF's aten een ruwweg 10% grotere kans hadden om voortijdig te overlijden. Dat bleef het geval zelfs als rekening werd gehouden met hun BMI en de algehele kwaliteit van hun voedingspatroon.
Maar dat is nog geen bewijs dat de manier waarop voedsel wordt bewerkt gezondheidsproblemen veroorzaakt, of vaststellen welk aspect van die processen de schuldige zou kunnen zijn. Het ziet er ook niet naar uit dat de wetenschap op die vragen snel een antwoord zal kunnen vinden.
'Duivels moeilijk'
"Het soort onderzoek dat nodig is om definitief te bewijzen dat UPF's gezondheidsproblemen veroorzaken zou zeer complex zijn", zegt Nerys Astbury van de Universiteit van Oxford.
Het zou een grote groep mensen moeten vergelijken op twee diëten – één hoog in UPF's en één laag – die verder exact gelijk zijn qua calorie- en macronutriënteninhoud. De deelnemers zouden onder strikte controle moeten staan om hun voedselinname nauwkeurig te bewaken, en er bovendien vergelijkbare leefstijlen op moeten nahouden. "Dit zou duivels moeilijk te doen zijn," en logistiek vrijwel onmogelijk.
Nog voor zo'n onderzoek van start zou kunnen gaan, moet er overeenstemming bereikt worden over wat precies als UPF geldt. De term 'ultrabewerkt voedsel' werd in 2010 bedacht door de Braziliaanse voedingskundige Carlos Monteiro. Hij ontwikkelde de NOVA-classificatie, die voedingsmiddelen rangschikt van onbewerkt (wassen, schillen, snijden, koken, drogen, fermenteren vallen daar ook onder), via 'bewerkte culinaire ingrediënten' (uit onbewerkt voedsel gehaald door processen zoals persen, raffineren, malen en drogen) tot 'bewerkte' en uiteindelijk 'zwaarbewerkte' voedingsmiddelen of UPF's. Dat zijn industrieel samengestelde producten gemaakt van goedkope ingrediënten zoals gemodificeerde zetmelen, suikers, oliën, vetten en eiwitisolaten met additieven als kleur-, smaak- en zoetstoffen, emulgatoren en glansmiddelen om ze aantrekkelijk te maken.
Vage definitie
Maar niet alle UPF's horen in het verdomhoekje. Ook producten als hummus, magere yoghurt, tofu of supermarktvolkorenbrood vallen volgens de definitie onder UPF's. "Het concept van UPF's is vaag", zegt Gunter Kuhnle, hoogleraar voedingsleer en voedingswetenschappen aan de Universiteit van Reading. Op dit moment is er geen concreet bewijs dat de manier waarop voedsel wordt bewerkt onze gezondheid schaadt, maar de angst aanwakkerende 'negatieve boodschap' die heerst rondom UPF's resulteert erin dat "mensen zich verward en bang voor voedsel voelen."
Dat slaat zelfs door in een groeiende houding van "zelfvoldaanheid en snobisme rondom UPF's", waardoor mensen zich schuldig kunnen voelen over het eten ervan. "We moeten oppassen voor de moraliserende benadering van voedsel," zegt Adrian Brown van University College London. "Het demoniseren van één type voedsel helpt niet, vooral omdat eten zo'n ingewikkeld onderwerp is."
Veiliger, beter houdbaar, minder verspillen en betaalbaarder
Want vergeet niet: voedsel bewerken is iets dat we iedere dag doen. Hakken, koken en invriezen zijn allemaal processen die niet schadelijk zijn. Juist doordat voedselverwerkende industrieën op grote schaal werken, is voedsel veilig, langer houdbaar en wordt verspilling tegengegaan. Een leven zonder UPF's kan bovendien duur zijn en het koken van maaltijden vanaf nul vergt tijd, moeite en planning. In Groot-Brittannië constateerde de Food Foundation onlangs dat gezonder voedsel per calorie twee keer zo duur is als minder gezond voedsel. "De armste 20% van de Britse bevolking zou de helft van hun besteedbaar inkomen aan voedsel moeten uitgeven om aan de gezonde voedingsaanbevelingen van de overheid te voldoen, terwijl de rijksten slechts 11% van hun inkomen zouden moeten besteden", schrijft de BBC.
Hoe dan ook blijft het advies om meer fruit, groenten, volle granen en peulvruchten te eten en vet- en suikerhoudende snacks te verminderen, een goed idee, ongeacht of onderzoekers ooit kunnen bewijzen dat UPF's schadelijk zijn voor de gezondheid.