Een handvol activisten houdt sinds een week eigenhandig de aanleg van een waterkrachtcentrale tegen. Dat lijkt tegenstrijdig, waterkracht is toch energie uit schone en hernieuwbare bron? Niet als het om de rivier de Una gaat, één van de laatste 'wilde' rivieren in Europa. En al helemaal niet als er sprake lijkt te zijn van politiek falen en gesjoemel met vergunningen.
De Una is één van Europa's mooiste rivieren. Ze ontspringt uit een van de diepste karstbronnen ter wereld en kronkelt 212 kilometer lang door Kroatië en Bosnië en Herzegovina, grotendeels door Natura 2000-gebieden. Het Nationaal Park Una in Bosnië staat op de lijst om UNESCO-erfgoed te worden. Het heldere, smaragdgroene water herbergt zeldzame diersoorten en wordt door omwonenden gebruikt als drinkwater.

'Onaangetast'
"De Una is een van de weinige wilde rivieren van Europa," zegt Ulrich Eichelmann, een Duitse ecoloog en CEO van ngo Riverwatch op RTL Nieuws. "Van de bron tot de monding in de Sava, de rivier is nog compleet onaangetast. Dat is erg uniek, de Una is een soort van heilig. Ik had nooit gedacht dat iemand het zou aandurven om dit te verwoesten." Eichelman voert samen met lokale bewoners al dagenlang actie om de graafmachines van de Kroatische aannemer tegen te houden. Die zou zonder de juiste vergunningen en vooral zonder een milieueffectrapportage aan het werk zijn om een miniwaterkrachtcentrale in de rivier te bouwen.

Riverwatch, een organisatie die Europese rivieren beschermt, waarschuwt dat de Una onherstelbaar beschadigd zal raken als de bouw doorgaat. "Een kleine waterkrachtcentrale doet hetzelfde met een kleine rivier als een dam doet met een grote rivier", zegt Eichelmann. Op sommige plekken zal de rivier droog komen te liggen en op andere stijgt het waterniveau, met alle gevolgen vandien voor de endemische planten en waterdieren.

Natuurherstelwet
De strijd om de Una is symbolisch voor een groter probleem in de Balkan, waar circa 2.700 waterkrachtprojecten gepland staan. Want hoewel waterkracht een bron is van groene (hernieuwbare) energie - goed voor 12% van de Europese elektriciteitsproductie -, verstoren ingrepen in waterlopen en rivieren zoals dammen en waterkrachtcentrales bestaand ecologisch evenwicht. Daar komt nog eens bij dat het Europees Parlement in februari de EU Natuurherstelwet aannam. Volgens die wet moet in 2030 25.000 kilometer aan rivieren hersteld zijn. Dat botst onherroepelijk met de plannen voor nieuwe waterkrachtcentrales.

Eichelmann hoopt met zijn protestacties de werkzaamheden aan de Una te kunnen stoppen. "De schade is nu nog niet onomkeerbaar", zegt hij. "Er is nog geen beton gestort en als de graafmachines nu stoppen, dan kan de rivier zich in twee tot drie jaar weer herstellen."