Recensie Waarom zou je boer blijven?

De jongste is 22, de oudste 66. Ze zijn actief als melkveehouder, akkerbouwer of hebben een gemengd bedrijf. Voor sommigen is het boerenleven een levensvervulling waar ze niets anders naast nodig hebben. Anderen vinden juist dat boeren meer naar buiten moeten treden, om de samenleving bewust te maken van hoe essentieel het voedselsysteem is in ons leven. Daarbij gaat het niet om zoveel mogelijk voedsel voor een zo laag mogelijke prijs, maar om kwaliteit. De kwaliteit van de bodem, de kwaliteit van de producten en de kwaliteit van leven. De boeren die in 'En de boer...' een inkijkje geven in hun gedachten- en gevoelsleven, hebben stuk voor stuk een inspirerend verhaal te vertellen.

Overgang
Opvallend is hoe vaak de geïnterviewde boeren aangeven bezig te zijn met een overgang. Maar liefst 5 van de 13 zijn bezig met de overstap naar biologische landbouw (eentje boert zelfs biologisch-dynamisch) en bijna alle anderen hebben het over extensivering, meer evenwicht met de natuur, natuurinclusief boeren en het sluiten van de kringloop. Daarbij stuiten ze op problemen. "We doen niets anders dan rekenen," vat Geertje Enting, die een gemengd bedrijf heeft, het kernachtig samen. Iedereen snapt dat een gezonde bodem tot gezonde gewassen leidt, en tot gezonde koeien.

Boeren leren onvoldoende hoe ze hun eigen afzet kunnen marketen

Maar hoewel in het geval van Enting, die middenin het Nationaal Park de Drentsche AA boert, zelfs de provincie gevraagd heeft of zij niet wil overstappen op biologisch, kan het in haar geval niet uit. "Als we nu omschakelen naar biologisch, met behoud van 120 koeien, die dan wat minder melk geven, komen we op jaarbasis een ton tekort." En dat is nog zonder de benodigde nieuwe machines als je minder pesticiden wilt gebruiken of de mestproblematiek die met het wegvallen van de derogatie de sommetjes verder verpest. "Hoe krijgen we vee en akkers in het cirkeltje geplakt?"

Bij melkveehouder Thom Miedema bleek dat - tot zijn grote verrassing - wél te lukken. Miedema zit met zijn bedrijf binnen het Baarderadeel, dat valt binnen het Aanvalsplan Grutto. "We hebben het doorgerekend en doorgerekend, met financieel deskundigen erbij en het klopt. Het kan. Dus dit wordt een keuze uit economisch perspectief en hoewel ik het eerst niet kon geloven, is het beter dan gangbaar doorgaan."

Keten
Een andere rode draad is hoe weinig de geïnterviewde boeren met de keten op hebben. Uitspraken als "Vanuit de keten verwacht ik nul komma nul ondersteuning bij het veranderingsproces naar een duurzame, agrarische sector" en "helaas is de keten nog steeds reactief" laten zien dat boeren die over de toekomst nadenken er vooral bij gebaat zijn zelf het initiatief te nemen. Van de keten - lees: de grote coöperaties - gaat de kracht niet uit, al heeft een grote coöperatie als FrieslandCampina nog wel ruimte voor biologische melk. Maar wat ook duidelijk wordt, is dat boeren onvoldoende geleerd hebben hoe hun eigen afzet te marketen.

Mest
Er speelt nog een algemeen probleem: de mest. Bijna alle boeren zeggen er iets over in het boek. Varkenshouder Annechien ten Have, die straks haar biologische mest níet gaat vergisten omdat biologische mest daar te waardevol voor is, maar deze ook niet kwijt kan op haar gangbare akkers. Melkveehouder Wouter Schep, die door aardbevingsschade met een mestkelder zit waar 41% water in zit. Hij moet straks voor €30 per kuub mest gaan afvoeren terwijl hij op zijn land en bij de omliggende akkerbouwers genoeg ruimte heeft om de mest uit te rijden. Biologisch melkveehouder Agnes de Boer die een ontheffing heeft om haar mest bovengronds uit te rijden, zodat de grasmat in stand blijft, op voorwaarde dat de kwaliteit van de mest aan normen voldoet. Ondernemer en melkveehouder Pieter van der Valk, die het idee van composteren van reststromen uit de veehouderij bedacht en de landbouwcoöperatie Agricycling in het leven riep.

De boeren uit het boekje willen zich onderscheiden door kwaliteit

Daarmee is geen of veel minder kunstmest nodig.

Kwaliteit
De boeren uit het boekje willen zich onderscheiden door kwaliteit. Dat straalt van alle pagina's af. Kwaliteit van de bodem, kwaliteit van het product en kwaliteit van het voedsel dat ze produceren. Ze willen gezond voedsel maken, en relevant zijn en blijven binnen de samenleving. Daarnaast hebben ze allemaal nagedacht over hun opvolging. Of het hun kinderen zullen zijn of nieuwe instroom, er is een toekomst voor de manier waarop zij boeren.