3 min
De allereerste voedingspiramide werd in de jaren '70 in Zweden geïntroduceerd. Het was een visuele weergave, in de vorm van een piramide, met het optimale aantal porties voedsel dat een persoon dagelijks zou moeten eten uit elke categorie levensmiddelen. De Amerikanen introduceerden de voedingspiramide in 1992, nadat eerdere richtlijnen te onduidelijk waren gebleken. Maar ook de piramide leidde tot kritiek. Vooral de rol van de landbouwlobby riep vragen op. Wel of niet terecht?
Al in 1943, tijdens de Tweede Wereldoorlog, introduceerde het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA) de Basic Seven. Dit was een voedingsrichtlijn die Amerikanen aanmoedigde om elke dag voedsel uit zeven verschillende voedselgroepen te consumeren, om zo ook in tijden van voedselrantsoenering een evenwichtige voeding binnen te krijgen. Maar de zeven voedselgroepen (groene en gele groenten, sinaasappels, tomaten, grapefruits en rauwe kool, aardappelen en andere groenten en fruit, melk en zuivelproducten, vlees, gevogelte, vis of eieren, brood, meel en granen, en boter en margarine) bleken te ingewikkeld om dagelijks te volgen. Daarom werd in 1956 de Basic Seven vervangen door de Basic Four, waarin alle groenten en fruit samengevoegd werden.
In 1980 kwam het USDA samen met het ministerie van Volksgezondheid en Human Services met de eerste Dietary Guidelines for Americans. Deze richtlijnen werden om de vijf jaar herzien en benadrukten het belang van het verminderen van vet, suiker en zout. Dat moest de Amerikaan doen door meer volkoren producten, fruit en groenten te eten.
Het was een belangrijke stap in het veranderen van de Amerikaanse kijk op voeding. De focus verschoof van voeding naar voedselproducten die je moest eten om chronische ziekten zoals hartziekten en diabetes te voorkomen. Eind jaren '80 deed het concept van de piramide verder opgang en in 1992 leidde dit tot de officiële introductie. In 2011 is de piramide vervangen door een schijf, MyPlate. Ook in andere landen kwamen ronde visuele weergaven van voedingsadviezen in zwang, zoals de Nederlandse Schijf van Vijf.
Koolhydraten
Interessant is de discussie die de piramide opriep en oproept. Volgens critici zijn veel gezondheidsproblemen die in de decennia rond de eeuwwisseling ontstonden, zoals obesitas en hartziekten, terug te voeren op de adviezen van de piramide. De Amerikaanse voedingspiramide legde vanaf het begin de nadruk op een hoge inname van koolhydraten (6 tot 11 porties per dag), zonder onderscheid te maken tussen volkoren en geraffineerde granen. Wit brood en pasta werden zo 'gezond'. Later zouden light koolhydraten gezond worden; denk aan de Sonja Bakker-hype in Nederland die op een gegeven moment voor topomzetten bij bakkerijen van eierkoeken zorgde.
Onafhankelijke transparantie
Daarom is het belangrijk om voedingsadviezen onafhankelijk en transparant op te stellen, zegt marketingadviseur Robert McKinsey (geen link met het bekende adviesbureau McKinsey & Co), die de 'marketingtruc' van de piramide onder de loep nam. Vanwege de intransparantie over hoe de voedingsrichtlijnen tot stand kwamen, vindt hij dat de voedingspiramide nooit als betrouwbaar had mogen worden gepositioneerd.
Ons Nederlandse Voedingscentrum verklaart onafhankelijk te werken en niet gefinancierd te worden door partijen met een commercieel belang. Bij ons is het de Gezondheidsraad die op basis van het jongste wetenschappelijke onderzoek de richtlijnen voor gezonde voeding, die ziektes moet voorkomen, opstelt en bijstelt. Dat deed het voor het laatst in 2016. Het publiek wordt voor zulke adviezen expliciet uitgenodigd om commentaar en input te leveren. Als dat gebeurd is en de Raad zijn richtlijnen definitief heeft geformuleerd, maakt het Voedingscentrum er voor een breed publiek begrijpelijke adviezen van.
Maar daarmee is het Voedingscentrum nog niet objectief. Hoe zit het echt met het minderen van suiker en koolhydraten? Moet je letten op vette kaas of volvette zuivel? We schreven er op Foodlog hier en hier verhelderende artikelen over. En waarom moesten we minder vis eten, zoals het Voedingscentrum opeens ging aanbevelen zonder voedingskundige aanleiding? Arts en onderzoeker Remko Kuipers had goede redenen om daar nogal kwaad over te zijn.
Voedingsonderzoek
Voedingsrichtlijnen veranderen met veranderende inzichten, houdingen en denkmodes mee. Het is essentieel je te realiseren dat echt onafhankelijk voedingsonderzoek niet bestaat. Foodlog onderzocht, op verzoek van de Nederlandse Zuivel Organisatie, recent de academische vrijheid van voedingsonderzoekers. Het publiek is gaan denken dat de levensmiddelenindustrie haar onderzoeksresultaten 'koopt', conform het verhaal over de graanlobby hierboven. We ontdekten dat de industrie zorgt voor een beperkte blik op de werkelijkheid, maar haar resultaten niet koopt. Van publiek geld afhankelijk onderzoek bleek daarentegen vaak bestaande denkmodes te moeten accepteren om gefinancierd te worden.
De conclusie zou dan ook heel anders moeten luiden. Zelfs 'onafhankelijke' academische gedachten zijn nu eenmaal kinderen van hun tijd, en zullen altijd van 'de mode van het moment' afhankelijk blijven. De enige manier om ze rationeel te houden is de zwakke plekken te blijven bevragen. Dat gebeurt te weinig. Daar komt nog bij dat ook de kritiek een vorm van mode is geworden. Er was een tijd dat we dachten dat we dik werden van vet en daarom dachten we dat koolhydraten beter waren. Later kwam er een tijd dat we ontdekten dat koolhydraten dik maken en toen maakten critici weer gebruik van die gedachte als waarheid om anderen te wijzen op hun fouten of zelfs fout zijn.
Hoe je mensen slank en gezond houdt, is nog altijd een punt van discussie. Op dit moment zijn er alweer volop experts die menen te weten dat de ongezonde samenleving het gevolg is van – nee, niet de vetten en ook niet de koolhydraten maar – ultraprocessed foods, zonder dat ze zich afvragen hoe sterk die hypothese is of wat de volgende mode zou kunnen worden.
Dit artikel afdrukken
In 1980 kwam het USDA samen met het ministerie van Volksgezondheid en Human Services met de eerste Dietary Guidelines for Americans. Deze richtlijnen werden om de vijf jaar herzien en benadrukten het belang van het verminderen van vet, suiker en zout. Dat moest de Amerikaan doen door meer volkoren producten, fruit en groenten te eten.
Het was een belangrijke stap in het veranderen van de Amerikaanse kijk op voeding. De focus verschoof van voeding naar voedselproducten die je moest eten om chronische ziekten zoals hartziekten en diabetes te voorkomen. Eind jaren '80 deed het concept van de piramide verder opgang en in 1992 leidde dit tot de officiële introductie. In 2011 is de piramide vervangen door een schijf, MyPlate. Ook in andere landen kwamen ronde visuele weergaven van voedingsadviezen in zwang, zoals de Nederlandse Schijf van Vijf.
Koolhydraten
Interessant is de discussie die de piramide opriep en oproept. Volgens critici zijn veel gezondheidsproblemen die in de decennia rond de eeuwwisseling ontstonden, zoals obesitas en hartziekten, terug te voeren op de adviezen van de piramide. De Amerikaanse voedingspiramide legde vanaf het begin de nadruk op een hoge inname van koolhydraten (6 tot 11 porties per dag), zonder onderscheid te maken tussen volkoren en geraffineerde granen. Wit brood en pasta werden zo 'gezond'. Later zouden light koolhydraten gezond worden; denk aan de Sonja Bakker-hype in Nederland die op een gegeven moment voor topomzetten bij bakkerijen van eierkoeken zorgde.
De conclusie zou heel anders moeten zijn. Modes zullen altijd blijven. De enige manier om ze rationeel te houden is de zwakke plekken te blijven bevragenCritici zoals de inmiddels alweer bijna vergeten Michael Pollan beweerden dat de landbouwlobby grote invloed had bij het opstellen van de richtlijn. Dit zou gebeurd zijn vanuit de bedoeling om de verkoop van graanproducten te stimuleren. De graanlobby zou geen moment hebben geaarzeld om zijn economische belangen boven die van de volksgezondheid te plaatsen.
Onafhankelijke transparantie
Daarom is het belangrijk om voedingsadviezen onafhankelijk en transparant op te stellen, zegt marketingadviseur Robert McKinsey (geen link met het bekende adviesbureau McKinsey & Co), die de 'marketingtruc' van de piramide onder de loep nam. Vanwege de intransparantie over hoe de voedingsrichtlijnen tot stand kwamen, vindt hij dat de voedingspiramide nooit als betrouwbaar had mogen worden gepositioneerd.
Ons Nederlandse Voedingscentrum verklaart onafhankelijk te werken en niet gefinancierd te worden door partijen met een commercieel belang. Bij ons is het de Gezondheidsraad die op basis van het jongste wetenschappelijke onderzoek de richtlijnen voor gezonde voeding, die ziektes moet voorkomen, opstelt en bijstelt. Dat deed het voor het laatst in 2016. Het publiek wordt voor zulke adviezen expliciet uitgenodigd om commentaar en input te leveren. Als dat gebeurd is en de Raad zijn richtlijnen definitief heeft geformuleerd, maakt het Voedingscentrum er voor een breed publiek begrijpelijke adviezen van.
Maar daarmee is het Voedingscentrum nog niet objectief. Hoe zit het echt met het minderen van suiker en koolhydraten? Moet je letten op vette kaas of volvette zuivel? We schreven er op Foodlog hier en hier verhelderende artikelen over. En waarom moesten we minder vis eten, zoals het Voedingscentrum opeens ging aanbevelen zonder voedingskundige aanleiding? Arts en onderzoeker Remko Kuipers had goede redenen om daar nogal kwaad over te zijn.
Voedingsonderzoek
Voedingsrichtlijnen veranderen met veranderende inzichten, houdingen en denkmodes mee. Het is essentieel je te realiseren dat echt onafhankelijk voedingsonderzoek niet bestaat. Foodlog onderzocht, op verzoek van de Nederlandse Zuivel Organisatie, recent de academische vrijheid van voedingsonderzoekers. Het publiek is gaan denken dat de levensmiddelenindustrie haar onderzoeksresultaten 'koopt', conform het verhaal over de graanlobby hierboven. We ontdekten dat de industrie zorgt voor een beperkte blik op de werkelijkheid, maar haar resultaten niet koopt. Van publiek geld afhankelijk onderzoek bleek daarentegen vaak bestaande denkmodes te moeten accepteren om gefinancierd te worden.
De conclusie zou dan ook heel anders moeten luiden. Zelfs 'onafhankelijke' academische gedachten zijn nu eenmaal kinderen van hun tijd, en zullen altijd van 'de mode van het moment' afhankelijk blijven. De enige manier om ze rationeel te houden is de zwakke plekken te blijven bevragen. Dat gebeurt te weinig. Daar komt nog bij dat ook de kritiek een vorm van mode is geworden. Er was een tijd dat we dachten dat we dik werden van vet en daarom dachten we dat koolhydraten beter waren. Later kwam er een tijd dat we ontdekten dat koolhydraten dik maken en toen maakten critici weer gebruik van die gedachte als waarheid om anderen te wijzen op hun fouten of zelfs fout zijn.
Hoe je mensen slank en gezond houdt, is nog altijd een punt van discussie. Op dit moment zijn er alweer volop experts die menen te weten dat de ongezonde samenleving het gevolg is van – nee, niet de vetten en ook niet de koolhydraten maar – ultraprocessed foods, zonder dat ze zich afvragen hoe sterk die hypothese is of wat de volgende mode zou kunnen worden.
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 2 oktober krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
_480_289_84_s_c1.jpg)
Verzadigde vetten zijn stabiele moleculen en zijn beschermend. Onverzadigde vetten zijn instabiel en kunnen bij overmatige consumptie veel schade aanrichten.
Hoge inname plantaardige oliën (omdat het bijna overal in zit) hoog in meervoudig onverzadigde vetten, kunnen je stofwisseling verstoren, je darmpermeabiliteit verhogen (leaky gut) en darmdysbiose en ontstekingen veroorzaken.
Een hoge inname van linolzuur (intussen een ww probleem) tast ook het microbioom aan, wat gevolgen krijgt voor de algehele gezondheid. Schandalig dat voedingsadviezen nog steeds plantaardige olie aanbeveelt als een ‘gezond vet’ alleen omdat het het serumcholesterol verlaagt.
Een hoge inname kan ook een nadelige invloed hebben op de schildklier en metabolische gezondheid door de werking van schildklierhormonen door de cellen te beïnvloeden. Eet voor een optimale gezondheid echte, hele voedingsmiddelen en geef de voorkeur aan dierlijk vet dat rijk is aan stabiele, beschermende verzadigde vetten. Let wel dat door de veevoer-samenstelling de vet-samenstelling van dierlijk vet ook niet meer helemaal is wat het altijd was. Maar ja je moet wat, beter iets dan niets.
Zijn de Schijf van 5, Wageningen University & Research Voedingscentrum Gezondheidsraad ook niet een soort verlengde arm, marketing instrument van de voedings- en bierindustrie?
Het directoraat van het Voedingscentrum wordt altijd bemand of nu eerder bevrouwd door een oud-Unilevermanager en ik heb ook recentelijk daar directeur Petra Verhoef aangesproken over de suggestieve informatie over plantsterolen op hun website, waarbij niet vermeld wordt dat verlaging van cholesterol je kans op infecties verhoogt. Onnodige cholesterolverlaging kan dus zelfs ongezond zijn en daar geld uit aangeven kost in wezen (werk)tijd van je leven! Statines voor de mensen, die het nodig hebben, zijn veel kosten effectiever en zitten ook nog in de basiszorg. Een onafhankelijk Voedingscentrum zou dus moeten adviseren tegen de aanschaf van producten met planten sterolen.
Marianne Geleijnse van de WUR en Gezondheidsraad was ook niet amused dat het me opviel bij haar publiekslezing in 2020 voor de NAV Nederlandse Academie voor Voedingswetenschappen dat margarine minder werd aanbevolen in de Schijf van 5 nadat Unilever zijn margarinetak aan Upfield had verkocht.
Ook toevallig dat Louise Fresco haar bijbaan als voorzitter van het Committee Corporate Responbility in aptil 2017 bij Unilever opgaf toen ik haar in die tijd informeerde dat Martijn Katan wel tamelijk naïef was geweest en dat Unilever al lang wist dat transvetten in margarine niet pluis waren (initiële schatting was 1500 doden per jaar, maar dat is later bijgesteld naar 5000 doden per jaar alleen in Nederland vorige eeuw). Onderzoek van o.a. Claudia Oomen.
Deze casus van hoe ongezond een ultra-processed food kan zijn, en hoe we bedrogen zijn door de voedingsindustrie zit ook nog steeds niet in het onderwijsprogramma van Wageningen. Onderwijsdirecteur Tiny Van Boekel is natuurlijk al lang met pensioen, anders zou hij er met de nu verworven inzichten werk van kunnen maken. Pikant detail is dat ik een paar jaar college aan de WUR heb gegeven voor de Internationale Master Food Safety Management, maar dat mijn colleges niet meer welkom waren omdat ik de internationale studenten in verwarring bracht omdat ze niet konden geloven dat ik de waarheid sprak over het functioneren van de overheid in o.a. de BSE-crisis. Dat heeft Martine Reij mij ooit verteld.
Hebben we het niet over het zogenaamd gezonde linolzuur, waar je echter niet te veel van binnen mag krijgen. O.a. een associatie met laaggradige ontstekingen en Parkinson! Robert Hoenselaar is jarenlang genegeerd door het "Systeem" maar had wel gelijk. Unilever wist dankzij een succesvolle lobby al eerder te voorkomen dat er lange termijnonderzoek werd gedaan naar de negatieve effecten van te veel linolzuur in het dieet.
Of het witwassen van alcohol in Kennisinstituut Bier ( Frans Kok ) of door het toevoegen van zuivel aan suikerdrankjes je de accijns op frisdrank mag blijven ontwijken? Hein Schumacher?
Etc , etc.
In 2016 stond al op Foodlog mijn artikel "Heeft de Levensmiddelenindustrie een waarheidscommissie nodig?" Die vraag blijft actueel. Wij framen in Nederland wel graag migranten, maar kunnen beter de hand in eigen boezem steken!
Toch zie je in dit filmpje de voedingsindustrie al om de hoek kijken, met cereals, margarine en enriched bread. Tegenwoordig eten veel Amerikanen het liefst helemaal geen groente.
Hier een opvoedkundig slecht geacteerd filmpje over The Basic Five uit 1954. Bedoeld om ‘dat lust ik niet’ kinderen plezier in gezamenlijk eten met een gezond voedingspatroon bij te brengen. Inmiddels 70 jaar verder heeft 27% der Amerikanen hart- en vaatziekten, 67% te hoge bloeddruk en 80 miljoen obesitas want ze eten liever super geraffineerd non food. Gouden tijden voor de apothekers.