Wat is duurzaam watergebruik? Water - van vanzelfsprekendheid naar verantwoordelijkheid

Water is zo onlosmakelijk verbonden met ons en ons leven, dat het vanzelfsprekend lijkt. Niets is minder waar, en dat voel ik aan m’n water. De vanzelfsprekendheid van schoon en voldoende zoet water op de plek waar je het hebben wilt, is er niet. In Nederland zijn we er trots op dat we het water naar onze hand kunnen zetten, en de richting kunnen geven die we willen. Er lijkt altijd genoeg te zijn en als er te veel is, werken we hard om het water met kunstwerken tegen te houden, in te dammen, schoon te maken, af te voeren of op te slaan. Logisch toch? Of niet helemaal?

De waterkringloop
De waterkringloop, een continue cyclus. Vroeger op school tekenden we hem in eenvoudige plaatjes met pijlen om te snappen dat de verdamping uit zee kwam en zo het ontstaan van wolken konden verklaren. Dat neerslag er in alle vormen kon zijn en dat we dat konden opslaan in de bodem of afvoeren, terug naar zee. Een cyclus, geen begin, geen eind, dus oneindig. Zo geruststellend en ook simpel leek het te zijn toen ik dat leerde. Vandaag de dag zie ik dat toch als een complexer systeem met wat meer variabelen en een minder simpele cyclus.

Maar als we het water dermate gebruiken dat we het verstoren, vervuilen of verkwisten, dan zijn we aan het verbruiken

De kringloop komt onderweg heel wat tegen. Neem bijvoorbeeld de mens. De dankbaarheid voor schoon drinkwater uit de kraan spreek ik niet dagelijks uit, en het beschikbare zoetwater voor het telen van gewassen rekenen we gemakshalve op. Ook in gebieden waar geen natuurlijke aanvoer is, de afhankelijkheid van regen groot is, of daar waar we meer onttrekken uit grond- en oppervlaktewater dan er wordt aangevuld, of wanneer het zoute water ons zoetwatersysteem binnendringt. We benutten, gebruiken veel water. Maar als we water dermate gebruiken dat we het verstoren, vervuilen of verkwisten, dan zijn we aan het verbruiken. Dan is het onbruikbaar of weg. De kringloop is verstoord.

Wij maken de waterkringloop onderdeel van ons watersysteem, met watergebruikers en waterbeheerder. Wat mij betreft ben je als gebruiker ook altijd beheerder. Dat geldt voor je huis, je fiets, je woonomgeving en dus ook voor het water. Om het met plezier te blijven gebruiken, maak je schoon, knap je op als er wat kapot dreigt te gaan, en zorg je dat je het voor je leven kunt blijven gebruiken. Voor je huis klinkt dit super logisch, voor je fiets ook, maar voor water niet meteen. Water is een basisbehoefte, verbonden met ons hele leven. Iedere dag. Toch lijkt het soms een ver-van-je-bedshow. Het gevoel van tekort of te veel water is er maar af en toe. De waterkwaliteit is nog minder tastbaar. In mijn leven is er geen dag geweest dat ik geen water uit de kraan kon drinken. Altijd is er schoon water beschikbaar. De vanzelfsprekendheid maakt dat we er niet al te veel woorden aan vuil maken. Hoe kan water weer dichtbij komen?

Handelingsperspectief
Water dichterbij brengen dan dat het nu lijkt te zijn door de waterproblematiek van droogte, overstroming of vervuiling kleiner te maken. Vertalen naar wat kan IK doen? Concreet maken welke invloed ik heb, welk verschil mijn gedrag maakt. Positief en negatief. Hoe zit het watersysteem in mijn omgeving in elkaar? Leer weer wat een ogenschijnlijk kleine vervuiling doet met water in het hele stroomgebied. Leer kijken naar het water in de sloot, welke beestjes en planten komen erin voor? Meet de waterkwaliteit in de sloot en geef duiding aan die meting. Bespreek metingen met alle grondgebruikers in het (deel)stroomgebied. Verbind de ‘bewust bekwamen’ met de ‘onbewust onbekwamen’. Verzamel feiten, creëer inzichten en ondersteun duurzaam gedrag.

Opnieuw in verbinding met water
De waterkringloop niet blijvend verstoren is een must. Schoon en voldoende zoetwater beschikbaar houden, is cruciaal voor ieder mens.

De vanzelfsprekendheid, maakt dat we er niet al te veel woorden aan vuilmaken

Dat betekent dat we ook allemaal voor een deel waterbeheerder zijn. Iedere vierkante meter land met sloten, beken en rivieren in Nederland is van iemand en heeft een gebruiksfunctie, gebruikers en daarmee ook beheerders. Op verantwoord beheer mag je naast de formele waterbeheerders, mij, m’n buurman, de boer, de tuinder, de kweker, de fabrikant, iedereen aanspreken. Leer mensen wat verstorende activiteiten zijn, maak ieders rol tastbaar en geef ze kennis hoe verstoringen te voorkomen. Dat lijkt simpel en vanzelfsprekend. Niets is minder waar, ook dat voel ik aan m’n water. We moeten de verbinding met water opnieuw maken om duurzaam gebruik te kunnen blijven maken van water.