In het regeerakkoord van Rutte IV werden een suikertaks en een btw-nultarief voor groente en fruit aangekondigd als concrete maatregelen tegen overgewicht en obesitas. Talloze gezondheidswetenschappers en -organisaties haalden opgelucht adem. Maar volgens het kabinet loopt het nultarief vast op de vraag wat er precies verstaan moet worden onder groente en fruit, bleek vorige week uit een rapport. "Schuif deze hete aardappel niet langer van het bord!" roepen 14 gemeenten, 33 organisaties en 31 artsen en wetenschappers vertwijfeld.
Met de Amsterdamse wethouder Marjolein Moorman (Onderwijs, Jeugd, Armoedebeleid en Schuldhulpverlening, waarnemend wethouder Zorg) als penvoerder doen de gemeenten Ede (met wethouder Leon Meijer, de eerste food-wethouder van Nederland), Wageningen, Veenendaal, Barneveld, Nijkerk, Rhenen, Scherpenzeel, Renswoude, Almere en de grote steden Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Haarlem nogmaals een oproep aan het kabinet om geen btw te heffen op groente en fruit. "Een btw-verlaging op groente en fruit is effectief, uitvoerbaar en er is maatschappelijk draagvlak voor. Met 91 procent steun onder de bevolking is de maatregel het meest populaire voorstel uit het regeerakkoord," staat in de brief.

Effectief
De ondertekenaars wijzen erop dat onder wetenschappers consensus bestaat over de effectiviteit van prijsmaatregelen. Dat andere landen, zoals Spanje, Slowakije en Groot-Brittannië probleemloos een btw-verlaging hebben doorgevoerd. Hak zo snel mogelijk de knoop door, schrijven ze. Want van de gezondheidswinst die deze maatregelen op termijn opleveren, zoals meer levensgeluk, lagere zorgkosten, een gezondere bevolking, hogere arbeidsparticipatie en minder arbeidsongeschiktheid, profiteren we in Nederland allemaal. "Niet alleen de schatkist en de producenten van bewerkt voedsel!"

'Vers' en 'onbewerkt' als criteria
In het Financieele Dagblad onderschrijft fiscalist Fons Overwater dat een nultarief op groente en fruit "prima uitvoerbaar" is. Op één voorwaarde: definieer 'vers' en 'onbewerkt'. Was dat niet gedaan dan? Nee, en dat is natuurlijk mal, schreven ook wij al.

Volgens Overwater is de teleurstellende conclusie uit het SEO-onderzoek te wijten aan het feit dat de onderzoekers hun taak wat al te ruim geïnterpreteerd hebben. Het kabinet stelde als uitgangspunt dat 'in ieder geval onbewerkte verse groente en diepvriesgroente zonder toegevoegd zout en/of suiker en onbewerkt fruit, vers en diepvries' onder het 0%-tarief zouden gaan vallen. "Naast dat het om groente en fruit moest gaan waren daaraan onlosmakelijk de bijvoeglijke naamwoorden ‘vers’ en ‘onbewerkt’ verbonden," schrijft Overwater. "SEO is groente en fruit in zijn algemeenheid gaan onderzoeken. Ongevraagd hebben de onderzoekers er dus ook niet-verse en bewerkte producten bij betrokken." Dat leidt tot de volgende absurde situatie:

Bij een nultarief op groente en fruit zal zonder twijfel een komkommer tegen 0% worden belast. Wanneer de consument zo'n komkommer beschouwt als zeer vergelijkbaar met een bakje gesneden komkommer, zal op grond van het neutraliteitsbeginsel ook die bewerking van komkommer tegen 0% moeten worden belast. Dat geldt óók indien aan de gesneden komkommer zout, suiker of mayonaise is toegevoegd, tenzij de consument duidelijk verschil maakt tussen komkommerplakjes mét en zónder toevoegingen.

Voor Overwater is het duidelijk: door het niet betrekken van de criteria 'vers' en 'onbewerkt' in de vraagstelling schiet SEO - en dus ook het kabinet - zich in eigen voet. De juiste vraagstelling had moeten zijn: "is een verse onbewerkte komkommer hetzelfde als een geschilde, in plakjes gesneden en in vacuümverpakking geconserveerde komkommer, al dan niet met toevoegingen?" Dan wordt de problematiek volstrekt overzichtelijk én goed te managen, voor Belastingdienst, supermarkten en consumenten.

Ook voor de ondertekenaars van de oproep is het klip en klaar: "Het is altijd al een politieke keuze geweest welke producten onder welk btw-tarief vallen: zo valt konijnenvoer onder het hoge tarief en caviavoer onder het lage tarief. Dan moet het toch ook mogelijk zijn om duidelijke keuzes te maken bij de afschaffing van btw op bijvoorbeeld onbewerkte groente en fruit."

Eigenlijk luidt de conclusie dus dat het kabinet domweg geen nultarief wil. Mocht dat niet zo zijn, dan doet het gewoon een beetje dom.