De Ierse publieke omroep RTÉ heeft een nieuw paardenvleesschandaal onthuld. Meer dan 10 jaar na de 'paardenvleesaffaire' blijkt dat er jaarlijks tienduizenden Ierse paarden 'verdwijnen'. Ze worden omgekat en komen via een complex Europees netwerk in de voedselketen terecht. Meer dan één Nederlandse paardenhandelaar en slachthuis is bij de fraudeketen betrokken. Voedselwaakhond Foodwatch eist verbeteringen in het Europese voedselcontrolesysteem.
De huidige fraude bestaat bij de gratie van de mogelijkheid om te besparen op kosten en zelfs nog iets te verdienen aan het paard dat niemand meer wil
Het Ierse tv-programma RTÉ investigates ontdekte dat jaarlijks duizenden paarden 'verdwijnen' in Ierland. Een verbijsterend aantal van 20.000 geregistreerde paarden komt niet voor in de export- of slachtgegevens. Ondanks de wetgeving die vereist dat alle dieren geregistreerd zijn, met een paspoort waarin ook hun ziektegeschiedenis en vooral het medicijngebruik vermeld staan. Dat is nodig, omdat vlees van (sport)paarden waarvan onbekend is welke behandelingen ze hebben ondergaan niet in de menselijke voedingsketen terecht mag komen. Maar zoals de paardenvleesaffaires van 2013 en daarna lieten zien: waar geld te verdienen valt omdat toezicht en controle niet waterdicht zijn, zullen criminelen niet aarzelen tot frauduleus handelen. Ook als dat ten koste gaat van dierenwelzijn of de menselijke gezondheid.
"Paardenvlees dat niet is goedgekeurd voor menselijke consumptie komt in onze voedselketen terecht - maar consumenten weten niet waar," zegt Ingrid Kragl van Foodwatch, dat voor het onderzoek samenwerkte met RTÉ. "Deze fraude is mogelijk omdat het veel geld oplevert met weinig risico om gepakt te worden. In heel Europa zijn de controle-instanties onderbemand en staat voedselfraude niet hoog op de politieke agenda. Criminelen aarzelen niet om de zwakheden in het systeem uit te buiten: weinig controles, nationale databases die niet noodzakelijk met elkaar communiceren en zeer lage straffen als het al tot een veroordeling komt."
Nieuwe dieren versus slachtpaarden
Een deel van de Ierse paarden verlaat het land als een nieuw dier. De onderzoeksdocumentaire laat zien hoe eenvoudig het is om Ierse paarden van een vals paspoort en valse chip te voorzien. De chips zijn simpel via internet te bestellen in Duitsland, dat geen open database heeft. Eenmaal omgekat worden de paarden, vaak op papier zomaar een aantal jaren jonger, verkocht aan paardenliefhebbers in andere landen, zoals Zweden. Die paarden hebben waarde voor hun nieuwe eigenaar en worden zorgvuldig getransporteerd. Dat geldt niet voor 'gewone' paarden, die vanuit Ierland op transport gaan slachthuizen in onder meer Spanje, Italië, Polen, Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië én Nederland. Zij worden vaak onder erbarmelijke omstandigheden uit Ierland naar Nederland en België getransporteerd, en staan soms niet eens als levende dieren op de vrachtbrief vermeld, ontdekten de documentairemakers.
Bijverven
Maar de vele paarden die aan het eind van hun sportloopbaan naar de slacht gaan, lijden ten zeerste onder het tekortschietende toezicht. De dieren hebben alleen nog maar waarde als 'vlees', en om die waarde er nog uit te persen krijgen ze een nieuwe chip en paspoort. Desnoods worden ze nog even 'bijgeverfd', zodat de lichamelijke kenmerken (bles, sokken) kloppen met de beschrijving in het paspoort. Hartverscheurende beelden van bruut geweld in de enige paardenslachterij van Ierland - in een niet onder toezicht staand deel van het gebouwencomplex - maken duidelijk dat deze dieren als dingen van dier tot vlees worden.
Volgens de Nederlandse organisatie House of Animals moet de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) strenger handhaven, vooral nadat ook in 2022 in een slachthuis in Kerkdriel alweer werd vastgesteld dat er paarden werden geslacht waarvan de paspoorten niet in orde waren. Dat vlees is toentertijd van de markt gehaald, zegt de NVWA, die het onderzoek naar die zaak overgedragen heeft aan het Openbaar Ministerie. De voedselautoriteit zegt geen aanwijzingen te hebben dat er momenteel illegaal geslacht paardenvlees op de markt is in Nederland, aldus de NOS.
Van gehakt en worst tot stroom
Een paard is een groot dier. Als de eigenaar het niet meer wil onderhouden of het paard zijn economische houdbaarheid voorbij is, is het veel dood gewicht. Dat is het gemakkelijkst en nuttigst op te ruimen via slachthuizen waar het bovendien nog iets oplevert. Om die reden is er nog altijd paardenfraude. Een waterdicht systeem dat voorkomt dat behandelde dieren in het voedselsysteem terecht komen, zal ertoe leiden dat meer dieren zullen worden geëuthanaseerd en verbrand worden in biomassacentrales waar ze in plaats van worst of gehakt worden omgezet in stroom. De eigenaren van het paard zullen kosten hebben aan het einde van de levenscyclus van het dier. De huidige fraude bestaat bij de gratie van de mogelijkheid om te besparen op die kosten en zelfs nog iets te verdienen aan een paard dat niemand meer wil.
"Paardenvlees dat niet is goedgekeurd voor menselijke consumptie komt in onze voedselketen terecht - maar consumenten weten niet waar," zegt Ingrid Kragl van Foodwatch, dat voor het onderzoek samenwerkte met RTÉ. "Deze fraude is mogelijk omdat het veel geld oplevert met weinig risico om gepakt te worden. In heel Europa zijn de controle-instanties onderbemand en staat voedselfraude niet hoog op de politieke agenda. Criminelen aarzelen niet om de zwakheden in het systeem uit te buiten: weinig controles, nationale databases die niet noodzakelijk met elkaar communiceren en zeer lage straffen als het al tot een veroordeling komt."
Nieuwe dieren versus slachtpaarden
Een deel van de Ierse paarden verlaat het land als een nieuw dier. De onderzoeksdocumentaire laat zien hoe eenvoudig het is om Ierse paarden van een vals paspoort en valse chip te voorzien. De chips zijn simpel via internet te bestellen in Duitsland, dat geen open database heeft. Eenmaal omgekat worden de paarden, vaak op papier zomaar een aantal jaren jonger, verkocht aan paardenliefhebbers in andere landen, zoals Zweden. Die paarden hebben waarde voor hun nieuwe eigenaar en worden zorgvuldig getransporteerd. Dat geldt niet voor 'gewone' paarden, die vanuit Ierland op transport gaan slachthuizen in onder meer Spanje, Italië, Polen, Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië én Nederland. Zij worden vaak onder erbarmelijke omstandigheden uit Ierland naar Nederland en België getransporteerd, en staan soms niet eens als levende dieren op de vrachtbrief vermeld, ontdekten de documentairemakers.
Bijverven
Maar de vele paarden die aan het eind van hun sportloopbaan naar de slacht gaan, lijden ten zeerste onder het tekortschietende toezicht. De dieren hebben alleen nog maar waarde als 'vlees', en om die waarde er nog uit te persen krijgen ze een nieuwe chip en paspoort. Desnoods worden ze nog even 'bijgeverfd', zodat de lichamelijke kenmerken (bles, sokken) kloppen met de beschrijving in het paspoort. Hartverscheurende beelden van bruut geweld in de enige paardenslachterij van Ierland - in een niet onder toezicht staand deel van het gebouwencomplex - maken duidelijk dat deze dieren als dingen van dier tot vlees worden.
Volgens de Nederlandse organisatie House of Animals moet de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) strenger handhaven, vooral nadat ook in 2022 in een slachthuis in Kerkdriel alweer werd vastgesteld dat er paarden werden geslacht waarvan de paspoorten niet in orde waren. Dat vlees is toentertijd van de markt gehaald, zegt de NVWA, die het onderzoek naar die zaak overgedragen heeft aan het Openbaar Ministerie. De voedselautoriteit zegt geen aanwijzingen te hebben dat er momenteel illegaal geslacht paardenvlees op de markt is in Nederland, aldus de NOS.
Van gehakt en worst tot stroom
Een paard is een groot dier. Als de eigenaar het niet meer wil onderhouden of het paard zijn economische houdbaarheid voorbij is, is het veel dood gewicht. Dat is het gemakkelijkst en nuttigst op te ruimen via slachthuizen waar het bovendien nog iets oplevert. Om die reden is er nog altijd paardenfraude. Een waterdicht systeem dat voorkomt dat behandelde dieren in het voedselsysteem terecht komen, zal ertoe leiden dat meer dieren zullen worden geëuthanaseerd en verbrand worden in biomassacentrales waar ze in plaats van worst of gehakt worden omgezet in stroom. De eigenaren van het paard zullen kosten hebben aan het einde van de levenscyclus van het dier. De huidige fraude bestaat bij de gratie van de mogelijkheid om te besparen op die kosten en zelfs nog iets te verdienen aan een paard dat niemand meer wil.
