Nederlanders leven korter in goede gezondheid, hebben vaker chronische aandoeningen en 40% van de jongeren beweegt te weinig. 22 gezondheidsfondsen luiden de noodklok en pleiten voor een drastische verandering in het overheidsbeleid. Maandag boden ze een manifest aan aan demissionair minister Dijkstra voor Medische Zorg aan. Ze roepen het bedrijfsleven, overheden, maatschappelijke organisaties en de zorg op om de gezondheidstransitie samen te versnellen.
De gezonde levensverwachting is aan het dalen, dat is wel degelijk een grote uitdaging
Volgens de organisaties is een “gezondheidsramp” in de maak, met ernstige gevolgen voor de Nederlandse welvaart. Ongezondheid kost de samenleving veel geld en vergroot de personeelstekorten. Deze ontwikkeling stopt niet vanzelf, aldus de fondsen, waaronder KWF, de Hersenstichting en het Diabetes Fonds.

Sociaal-economische gezondheidsverschillen
Het manifest wijst op de grote verschillen in gezondheid tussen inkomensgroepen. Mensen met lagere inkomens leven gemiddeld 8 jaar korter dan mensen met hogere inkomens en brengen maar liefst 24 jaar minder in goede gezondheid door. Een ongezonde leefstijl is nog steeds makkelijker en goedkoper dan gezond leven, schrijven de gezondheidsfondsen in het manifest. De gezondheidsfondsen wijzen er ook op dat een ongezonde jeugd weinig goeds voorspelt voor de toekomst. Zo ervaart 1 op de 3 jongeren mentale klachten en heeft 1 op de 8 overgewicht. Nederlandse kinderen zijn gemiddeld 13 jaar als ze voor het eerst alcohol drinken, ruim 1 op de 4 jongeren rookte in 2023 een sigaret en 1 op de 5 gebruikte tenminste één keer een e-sigaret. Daarbij beweegt 40% van de kinderen te weinig.

Industrieën en verslaving
Hoogleraar Gezondheidseconomie Jochen Mierau legt in gesprek met het NOS Radio 1 journaal de schuld bij de tabaks-, alcohol-, bewerkt voedsel- en fossiele brandstofindustrie. Dat deed ook de WHO afgelopen week. Deze industrieën creëren bewust gezondheidsproblemen om winst te maken. Mierau benadrukt de verslavende werking van ongezond eten: “Producten worden zo gemaakt dat wij er een verlangen naar krijgen. Het lijkt uit onszelf te komen, maar het wordt heel bewust ontwikkeld zodat we er een verslavend gevoel aan krijgen.”

Preventie en nieuw beleid
Het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB noemt preventie belangrijk, maar in de financiële bijlage wordt veel geld hiervoor geschrapt. Op het ministerie van Volksgezondheid komt een staatssecretaris voor Jeugd, Preventie en Sport. Vincent Karremans (VVD) is hiervoor kandidaat.

Mierau roept op tot serieuze maatregelen. Volgens Mierau moet Nederland het gezondheidsprobleem nu echt serieus gaan nemen. "In de grondwet staat dat de overheid maatregelen moet treffen om de volksgezondheid te beschermen." Hij pleit voor gezondheidsdoelen en beleid, zoals bij begrotingsdoelen. Ook zouden bedrijven als supermarkten hier aandacht aan moeten besteden. Ze moeten stoppen met het aanprijzen van ziekmakende producten en maatschappelijke kosten in de prijs doorberekenen.

Gezondheidstop
De gezondheidsfondsen zijn van plan een ‘gezondheidstop’ te organiseren. Overheid, bedrijfsleven, wetenschap, zorg- en patiëntenorganisaties moeten concrete afspraken maken om de gezondheid van Nederlanders te verbeteren. Voorzitter Hans Schirmbeck zegt dat de fondsen niet alleen aandacht willen voor hun zorgen, "maar tegelijkertijd in actie willen komen en het voortouw willen nemen".

Hoe het tij precies gekeerd gaat worden, is nog onduidelijk maar de energie om de gesignaleerde problemen aan te pakken is er.