3 min
Op Foodlog ontstond discussie over onderzoek waaruit zou blijken dat echte melk duurzamer is dan plantaardige melkanalogen. Marijn Raeven zag de discussie op X en hier aan en vond het tijd om te laten zien dat je producten duurzaam kunt rekenen. Duurzaamheid is immers een kwestie van definiëren en getallen construeren.
"Melk scoort op duurzaamheid beter dan haverdrank" kopte een recent artikel in het Reformatorisch Dagblad. Het artikel werd ook op Foodlog kort besproken.
De voor het brede publiek verrassende conclusie is gebaseerd op een recent onderzoek dat de koolstofemissies niet alleen per eenheid product maar ook in voedingswaarde uitdrukt. Vanuit dat perspectief zou halfvolle melk duurzamer zijn dan verrijkte sojamelk – het product dat vaak wordt genoemd als de meest complete plantaardige vervanger voor halfvolle melk.
Rekenwerk: koolstof
Hoe definiëren de onderzoekers duurzaamheid? Ze maken een aantal interessante berekeningen. Allereerst kijken de auteurs naar de koolstofvoetafdruk per kilo product. Daarin is te zien dat de impact van halfvolle melk (hieronder te zien in het meest linkse staafje, 'SSM') per kilogram product een stuk groter is dan die van plantaardige varianten.
De twee staafjes naast het eerste staafje zijn optimistische 'wat als'-scenario’s. De overige staafjes zijn de plantaardige dranken (haver – soja - amandel – kokos – rijst).
Deze en volgende grafieken uit het onderzoek
Rekenwerk: nutriënten
Vervolgens kijken de onderzoekers ook naar de nutriënten per liter product. Die focus op nutriënten is volledig terecht en belangrijk bij onderzoek naar duurzaamheid. De onderzoekers gebruiken een systeem dat een vergelijking maakt op basis van de aanwezigheid van veertien verschillende nutriënten, zoals eiwit, vezels en een aantal vitaminen en mineralen.
Groen zijn de niet verrijkte dranken, paars de verrijkte dranken. Hoger = beter.
De grafieken maken duidelijk dat de verrijkte soja- en amandeldranken ongeveer even goed scoren als halfvolle melk. Ook verrijkte havermelk heeft een vrij goede score. De producten die niet verrijkt zijn doen het erg slecht, met uitzondering van sojamelk.
Oók verrijkte dranken
Het is een interessante analyse, vooral omdat de onderzoekers ook verrijkte dranken opnemen in hun vergelijking. Deze producten domineren de schappen in de winkel, maar worden soms toch bewust achterwege gelaten in wetenschappelijke onderzoeken.
Vervolgens worden beide grafieken samengevoegd, en krijgen we een duurzaamheidsscore die ook rekening houdt met voedingswaarde. Lager = beter.
Wat in eerste instantie in het oog springt zijn de drie grote groene balkjes - de onverrijkte dranken met weinig voedingswaarde. Uiteraard zijn deze producten per liter product niet slecht voor het klimaat, maar je krijgt er weinig voedingsstoffen mee binnen. Kijk je vervolgens naar de rest van de grafiek, dan zie je dat haver, soja en amandel duidelijk een stuk beter scoren dan halfvolle melk. Het gaat hier ook om een flinke marge, een factor 3 à 4.
Conclusie: verrijkte haver, soja en amandelmelk doen het op vlak van duurzaamheid een stuk beter dan halfvolle melk, ook wanneer je de voedingswaarde mee in rekening brengt. De marge is zelfs behoorlijk groot. Waar komt dan de conclusie vandaan dat halfvolle melk toch de meest duurzame keuze is?
De laatste som
Daarvoor doen de auteurs nog een laatste berekening: ze nemen de prijs van producten in de supermarkt, tellen daar de 'milieukost' (eigenlijk de ETS-prijs) bij op en kijken welk product het goedkoopste is, rekening houdend met de voedingswaarde. Halfvolle melk komt er nipt als goedkoopste product uit.
Het is belangrijk te vermelden dat de koolstofprijs in deze formule maar een paar procent bijdraagt aan de totale prijs. Deze grafiek toont dus vooral hoe je als consument zo goedkoop mogelijk bepaalde voedingsstoffen kan binnenkrijgen. De klimaatimpact is vrijwel onzichtbaar.
Het begrip 'duurzaamheid' is uiteraard een definitiekwestie en daardoor rekbaar. Toch denk ik dat de meeste lezers het me eens zullen zijn dat de prijs in de supermarkt niet veel te maken heeft met de daadwerkelijke duurzaamheid van een product. Ook het feit dat de klimaatimpact in deze berekening vrijwel geen effect meer heeft op het resultaat is op zijn zachtst gezegd een bedenkelijke constructie. Er lijkt hier toch vooral te zijn toegewerkt naar een gewenst resultaat voor de financier van de studie. De Britse econoom Ronald Coase verwoordde dit fenomeen ooit mooi: “If you torture the data long enough, it will confess to anything”.
De prijsvergelijking werd overigens gemaakt in augustus 2022. Vandaag is de goedkoopste liter verrijkte sojamelk volgens de bron van de auteurs alweer goedkoper dan de goedkoopste liter halfvolle melk.
Een belangrijke bemerking om mee af te sluiten is dat deze studie, net als veel soortgelijke studies, zich op vlak van milieu beperkt tot de klimaatimpact. Een fenomeen dat wel eens 'koolstof-tunnelvisie' wordt genoemd. Want milieu-impact is uiteraard veel meer dan de klimaatimpact van een product. Factoren als landgebruik, watergebruik en het uitspoelen van nutriënten zouden bijvoorbeeld ook moeten worden meegewogen.
Kijk je ook naar deze factoren, dan zie je dat de verschillen tussen de producten nog een stuk duidelijker worden.
Our World in Data
Dit artikel afdrukken
De voor het brede publiek verrassende conclusie is gebaseerd op een recent onderzoek dat de koolstofemissies niet alleen per eenheid product maar ook in voedingswaarde uitdrukt. Vanuit dat perspectief zou halfvolle melk duurzamer zijn dan verrijkte sojamelk – het product dat vaak wordt genoemd als de meest complete plantaardige vervanger voor halfvolle melk.
Rekenwerk: koolstof
Hoe definiëren de onderzoekers duurzaamheid? Ze maken een aantal interessante berekeningen. Allereerst kijken de auteurs naar de koolstofvoetafdruk per kilo product. Daarin is te zien dat de impact van halfvolle melk (hieronder te zien in het meest linkse staafje, 'SSM') per kilogram product een stuk groter is dan die van plantaardige varianten.
De twee staafjes naast het eerste staafje zijn optimistische 'wat als'-scenario’s. De overige staafjes zijn de plantaardige dranken (haver – soja - amandel – kokos – rijst).
Deze en volgende grafieken uit het onderzoekRekenwerk: nutriënten
Vervolgens kijken de onderzoekers ook naar de nutriënten per liter product. Die focus op nutriënten is volledig terecht en belangrijk bij onderzoek naar duurzaamheid. De onderzoekers gebruiken een systeem dat een vergelijking maakt op basis van de aanwezigheid van veertien verschillende nutriënten, zoals eiwit, vezels en een aantal vitaminen en mineralen.
Groen zijn de niet verrijkte dranken, paars de verrijkte dranken. Hoger = beter.
De grafieken maken duidelijk dat de verrijkte soja- en amandeldranken ongeveer even goed scoren als halfvolle melk. Ook verrijkte havermelk heeft een vrij goede score. De producten die niet verrijkt zijn doen het erg slecht, met uitzondering van sojamelk.
Oók verrijkte dranken
Het is een interessante analyse, vooral omdat de onderzoekers ook verrijkte dranken opnemen in hun vergelijking. Deze producten domineren de schappen in de winkel, maar worden soms toch bewust achterwege gelaten in wetenschappelijke onderzoeken.
Vervolgens worden beide grafieken samengevoegd, en krijgen we een duurzaamheidsscore die ook rekening houdt met voedingswaarde. Lager = beter.
Wat in eerste instantie in het oog springt zijn de drie grote groene balkjes - de onverrijkte dranken met weinig voedingswaarde. Uiteraard zijn deze producten per liter product niet slecht voor het klimaat, maar je krijgt er weinig voedingsstoffen mee binnen. Kijk je vervolgens naar de rest van de grafiek, dan zie je dat haver, soja en amandel duidelijk een stuk beter scoren dan halfvolle melk. Het gaat hier ook om een flinke marge, een factor 3 à 4.
Conclusie: verrijkte haver, soja en amandelmelk doen het op vlak van duurzaamheid een stuk beter dan halfvolle melk, ook wanneer je de voedingswaarde mee in rekening brengt. De marge is zelfs behoorlijk groot. Waar komt dan de conclusie vandaan dat halfvolle melk toch de meest duurzame keuze is?
De laatste som
Daarvoor doen de auteurs nog een laatste berekening: ze nemen de prijs van producten in de supermarkt, tellen daar de 'milieukost' (eigenlijk de ETS-prijs) bij op en kijken welk product het goedkoopste is, rekening houdend met de voedingswaarde. Halfvolle melk komt er nipt als goedkoopste product uit.
Het is belangrijk te vermelden dat de koolstofprijs in deze formule maar een paar procent bijdraagt aan de totale prijs. Deze grafiek toont dus vooral hoe je als consument zo goedkoop mogelijk bepaalde voedingsstoffen kan binnenkrijgen. De klimaatimpact is vrijwel onzichtbaar.
Het begrip 'duurzaamheid' is uiteraard een definitiekwestie en daardoor rekbaar. Toch denk ik dat de meeste lezers het me eens zullen zijn dat de prijs in de supermarkt niet veel te maken heeft met de daadwerkelijke duurzaamheid van een product. Ook het feit dat de klimaatimpact in deze berekening vrijwel geen effect meer heeft op het resultaat is op zijn zachtst gezegd een bedenkelijke constructie. Er lijkt hier toch vooral te zijn toegewerkt naar een gewenst resultaat voor de financier van de studie. De Britse econoom Ronald Coase verwoordde dit fenomeen ooit mooi: “If you torture the data long enough, it will confess to anything”.
De prijsvergelijking werd overigens gemaakt in augustus 2022. Vandaag is de goedkoopste liter verrijkte sojamelk volgens de bron van de auteurs alweer goedkoper dan de goedkoopste liter halfvolle melk.
Een belangrijke bemerking om mee af te sluiten is dat deze studie, net als veel soortgelijke studies, zich op vlak van milieu beperkt tot de klimaatimpact. Een fenomeen dat wel eens 'koolstof-tunnelvisie' wordt genoemd. Want milieu-impact is uiteraard veel meer dan de klimaatimpact van een product. Factoren als landgebruik, watergebruik en het uitspoelen van nutriënten zouden bijvoorbeeld ook moeten worden meegewogen.
Kijk je ook naar deze factoren, dan zie je dat de verschillen tussen de producten nog een stuk duidelijker worden.
Our World in Data
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 5 mei krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
_11_480_289_84_s_c1.jpg)
#23 Er zijn altijd beperkingen, al was het alleen maar financieel, wat zorgt dat we keuzes moeten maken, daarmee is onafhankelijkheid nog steeds mogelijk, maar veel moeilijker. Veel financiering is gevolg van ondersteuning van wat in de mode is.
Het totaal overzien #24 doen we niet, want we zijn koppensnellers geworden.
Zoals we met social media al weten, wees voorzichtig, dat geldt ook voor wetenschappelijk onderzoek. Corona laat dit ook duidelijker zien, veel artikelen gaan rond met commentaren die niet in overeenstemming zijn met het geciteerde artikel (leren lezen van wetenschap is ook een "kunst" op zich).
Ja ook temperatuurmetingen en reeksen hebben hun beperkingen die je moet meenemen (van bepaling, locatie, methodiek, persoon, etc), dat betekend niet dat ze geen waarde hebben, juist het kennen van de beperkingen ervan is veel waard en leidt soms tot nieuwe & andere inzichten.
#25 Iedereen, geen uitzonderingen, kent de druk van het publiceren en vervolgfinanciering of projecten.
Ik zou lezers die aan het einde van deze draad binnenkomen, willen aanbevelen te beginnen met lezen vanaf #1.
Over industriële vleesvervangers en olie deze vernietigende comment. *
Vega(n) recepten in tienduizendtallen te vinden. Zonder die rotzooi. En veel lekkerder en gevarieerder.
*wat niet wegneemt dat het beter zou kunnen.... en deels ook gebeurt.... maar dat inzicht en overzicht ontbreekt
#40: wereldwijd (en ook door verdamping). De N bedreiging van drinkwaterputten is echter in gebieden met hoge mestinjectie (hoe makkelijk dat veel dieper terecht komt...).
Hier een ander alternatief voor N fixing gevonden.... naast die Mexicaanse maïs die nu onderzocht wordt.
#32 sojaschroot is iets van 1050-vem en een koe kan met 460 vem (voeder eenheid melkvee) of zo een liter melk maken. Op eiwit basis kan er wel 5 liter melk uit gemaakt worden, mits er genoeg passend energie bij gevoerd wordt. Dit hang af van de conditie van de koe en de rest van haar eten.