3 min
Hanneke van Ormondt werkt voor de bekende NGO Urgenda, die zich behalve met klimaat ook met landbouw bezighoudt. Duurzame voedselproductie, zegt ze, is circulair maar is dat van verre. Dat komt door de rol van het riool. Maar het komt ook omdat we er nog maar slecht in slagen de rechte lijnen in onze productie- en consumptiepatroon om te vormen tot cirkels.
Bij circulariteit denk ik aan kringlooplandbouw: planten groeien vanuit een gezonde bodem, water en zonlicht. Als mensen gebruiken we die planten, en moeten daarom ook weer iets terugbrengen naar het land omdat de bodem anders verarmt. Onze ontlasting gaat terug naar het land om de kringloop te sluiten.
Momenteel is er geen kringloop in Nederland, want de humane mest zorgt voor een heel groot gat. De biologische boeren komen een eind door dieren van biologische akkers en weilanden te voeden en daar de mest naar toe te brengen. Biodynamische bedrijven doen dat vaak nog binnen één gemengd bedrijf. Maar zolang de humane mest verdwijnt in het riool is de landbouw niet circulair.
Verre van. Veel processen fungeren nu eerder als een hele rechte lijn met nauwelijks kronkels erin. Om daar een cirkel van te maken wordt nog een hele klus.
Denk bijvoorbeeld aan kleding. Het katoen groeit in Azië met behulp van de bodem en de zon, maar ook heel veel fossiele kunstmest, gif en arme mensenhandjes. De katoen wordt gekleurd met chemie, genaaid door weer arme mensenhandjes, naar Europa gevlogen om voor een habbekrats verkocht te worden in één van de 5 modecycli per jaar. Na enkele keren dragen belandt de kleding in de afvalbak en wordt verbrand. Door verbranding worden de zo kostbare CO2 moleculen waar zon, bodem, mensenhandjes en chemie zo hard aan hebben gewerkt, weer de lucht in gepompt.
Lineaire landbouw
Zo’n andere rechte lijn is de Nederlandse intensieve veehouderij. Soja, geproduceerd met fossiele energie in Brazilië, gaat met grote schepen naar de Rotterdamse Haven. Via een veevoerproducent wordt het aan varkens gevoerd, die hier deels worden opgegeten en waarvan de rest zoals de poten naar China gaat. De ontlasting van de varkens komt hier op Nederlandse grond, terwijl de ontlasting van de Chinese consument daar het riool ingaat en de bodem in Brazilië verarmt. Het is een soort rechte lijn met sliertjes eraan.
De melkveehouderij heeft ook zeker geen ronde slierten. Koeien en vleeskalveren eten naast gras en mais uit Nederland, ook soja en graan uit (ver) buitenland. Het kalf dat geboren wordt gaat naar de kalvermesterij en wordt opgegeten in Frankrijk of Italië. De ontlasting verdwijnt daar weer in het riool. De mest van koe en kalf komt op onze verzadigde grond. In de tussentijd verarmt wederom de bodem in Brazilië, wat weer wordt opgevangen met kunstmest en fossiele energie.
Van rechte lijn naar kronkels
Om cirkels te krijgen, is het belangrijk dat we beginnen met kronkels. Hopelijk vinden uiteindelijk het begin en einde van de kronkels elkaar weer.
Hoe maken we kronkels van de kledingindustrie? Elk gedragen kledingstuk zou, nadat het dienst heeft gedaan als poetslap en isolatiemateriaal, weer als compost terug moeten naar de bodem waar het groeide. Dat is niet haalbaar, maar er ontstaan wel kronkels door initiatieven als Vinted waar jongeren tweedehands kleding kopen in plaats van linea recta uit de kledingfabriek in Azië.
We zouden ook hier onze eigen vlas kunnen verbouwen voor kleding van eigen land. Als we veganistisch produceren en consumeren in Nederland, spelen we voldoende grond vrij om elke Nederlander van 10kg kleding te kunnen voorzien. Dat is veel minder dan we nu kopen, dus hoe dan ook zullen we minder kleding moeten kopen.
De varkenshouderij zou kronkeliger kunnen worden door reststromen uit eigen land te gebruiken voor veevoer. Ook zouden we het hele varken moeten eten, inclusief oren, poten en staarten. Het aantal huisdieren zou kunnen worden afgestemd op de hoeveelheid reststromen uit de slachterij.
Heel graag zou ik grote kronkels maken in de rundveehouderij door koeien kruidenrijk grasland van eigen bodem te laten eten, waar geen enkele fossiele kunstmest aan te pas komt. We houden niet meer koeien en kalveren dan we in Nederland opeten en kunnen voeren van eigen land. De melk- en vleesveehouderij zouden geïntegreerd moeten worden in één sector, omdat deze producten bij elkaar horen. Als we dan fosfaat en andere nutriënten terugwinnen uit het riool en terug op het land brengen, komen we een heel eind met het omvormen van die kronkels tot een cirkel.
Kenniscirkel
We hebben nog veel te leren over hoe we van rechte lijnen naar cirkels komen. Ook in kennis kan circulariteit een rol spelen. Steeds meer onderzoekers richten zich na enkele decennia van focus op efficiëntie in de landbouw nu op natuurinclusieve landbouwpraktijken. Boeren die al natuurinclusief werken, hebben veel geleerd door vallen en opstaan. De overheid betaalt onderzoekers die kennis ophalen bij deze boeren, maar vaak belandt deze kennis in een la. Als we deze kennis nou eens niet in een la stoppen maar terugbrengen naar de boeren en hen samen met onderzoekers voor de agrarische klas zetten, kunnen we een kenniscirkel creëren die groeit met hulp van een gezonde bodem en een beetje zon.
Dit artikel afdrukken
Momenteel is er geen kringloop in Nederland, want de humane mest zorgt voor een heel groot gat. De biologische boeren komen een eind door dieren van biologische akkers en weilanden te voeden en daar de mest naar toe te brengen. Biodynamische bedrijven doen dat vaak nog binnen één gemengd bedrijf. Maar zolang de humane mest verdwijnt in het riool is de landbouw niet circulair.
Maar zolang de humane mest verdwijnt in het riool is de landbouw niet circulairVan rechte lijn naar ronde cirkel
Verre van. Veel processen fungeren nu eerder als een hele rechte lijn met nauwelijks kronkels erin. Om daar een cirkel van te maken wordt nog een hele klus.
Denk bijvoorbeeld aan kleding. Het katoen groeit in Azië met behulp van de bodem en de zon, maar ook heel veel fossiele kunstmest, gif en arme mensenhandjes. De katoen wordt gekleurd met chemie, genaaid door weer arme mensenhandjes, naar Europa gevlogen om voor een habbekrats verkocht te worden in één van de 5 modecycli per jaar. Na enkele keren dragen belandt de kleding in de afvalbak en wordt verbrand. Door verbranding worden de zo kostbare CO2 moleculen waar zon, bodem, mensenhandjes en chemie zo hard aan hebben gewerkt, weer de lucht in gepompt.
Lineaire landbouw
Zo’n andere rechte lijn is de Nederlandse intensieve veehouderij. Soja, geproduceerd met fossiele energie in Brazilië, gaat met grote schepen naar de Rotterdamse Haven. Via een veevoerproducent wordt het aan varkens gevoerd, die hier deels worden opgegeten en waarvan de rest zoals de poten naar China gaat. De ontlasting van de varkens komt hier op Nederlandse grond, terwijl de ontlasting van de Chinese consument daar het riool ingaat en de bodem in Brazilië verarmt. Het is een soort rechte lijn met sliertjes eraan.
De melkveehouderij heeft ook zeker geen ronde slierten. Koeien en vleeskalveren eten naast gras en mais uit Nederland, ook soja en graan uit (ver) buitenland. Het kalf dat geboren wordt gaat naar de kalvermesterij en wordt opgegeten in Frankrijk of Italië. De ontlasting verdwijnt daar weer in het riool. De mest van koe en kalf komt op onze verzadigde grond. In de tussentijd verarmt wederom de bodem in Brazilië, wat weer wordt opgevangen met kunstmest en fossiele energie.
Van rechte lijn naar kronkels
Om cirkels te krijgen, is het belangrijk dat we beginnen met kronkels. Hopelijk vinden uiteindelijk het begin en einde van de kronkels elkaar weer.
Hoe maken we kronkels van de kledingindustrie? Elk gedragen kledingstuk zou, nadat het dienst heeft gedaan als poetslap en isolatiemateriaal, weer als compost terug moeten naar de bodem waar het groeide. Dat is niet haalbaar, maar er ontstaan wel kronkels door initiatieven als Vinted waar jongeren tweedehands kleding kopen in plaats van linea recta uit de kledingfabriek in Azië.
We zouden ook hier onze eigen vlas kunnen verbouwen voor kleding van eigen land. Als we veganistisch produceren en consumeren in Nederland, spelen we voldoende grond vrij om elke Nederlander van 10kg kleding te kunnen voorzien. Dat is veel minder dan we nu kopen, dus hoe dan ook zullen we minder kleding moeten kopen.
Ook zouden we het hele varken moeten eten, inclusief oren, poten en staartenLandbouwkronkels
De varkenshouderij zou kronkeliger kunnen worden door reststromen uit eigen land te gebruiken voor veevoer. Ook zouden we het hele varken moeten eten, inclusief oren, poten en staarten. Het aantal huisdieren zou kunnen worden afgestemd op de hoeveelheid reststromen uit de slachterij.
Heel graag zou ik grote kronkels maken in de rundveehouderij door koeien kruidenrijk grasland van eigen bodem te laten eten, waar geen enkele fossiele kunstmest aan te pas komt. We houden niet meer koeien en kalveren dan we in Nederland opeten en kunnen voeren van eigen land. De melk- en vleesveehouderij zouden geïntegreerd moeten worden in één sector, omdat deze producten bij elkaar horen. Als we dan fosfaat en andere nutriënten terugwinnen uit het riool en terug op het land brengen, komen we een heel eind met het omvormen van die kronkels tot een cirkel.
Kenniscirkel
We hebben nog veel te leren over hoe we van rechte lijnen naar cirkels komen. Ook in kennis kan circulariteit een rol spelen. Steeds meer onderzoekers richten zich na enkele decennia van focus op efficiëntie in de landbouw nu op natuurinclusieve landbouwpraktijken. Boeren die al natuurinclusief werken, hebben veel geleerd door vallen en opstaan. De overheid betaalt onderzoekers die kennis ophalen bij deze boeren, maar vaak belandt deze kennis in een la. Als we deze kennis nou eens niet in een la stoppen maar terugbrengen naar de boeren en hen samen met onderzoekers voor de agrarische klas zetten, kunnen we een kenniscirkel creëren die groeit met hulp van een gezonde bodem en een beetje zon.
In Wat is ...? gaan we met bekende en minder bekende mensen op zoek naar wat hen motiveert om te ontdekken of we elkaar van daaruit weer kunnen vinden. Waarom we dit doen lees je in De ontdekking van de ander. Bekijk ook de introductie tot de circulariteitreeks of het overzicht van de serie Wat is circulariteit?
Nog 3
Je hebt 0 van de 3 kado-artikelen gelezen.
Op 3 augustus krijg je nieuwe kado-artikelen.
Op 3 augustus krijg je nieuwe kado-artikelen.
Als betalend lid lees je zoveel artikelen als je wilt, én je steunt Foodlog
Lees ook
Leuk concept: van lijnen via kronkels naar cirkels.
Het lijkt me wel de vraag op welke schaal dit geregeld zou moeten worden. Nederland is te klein om alle primaire behoeften van onze bevolking (voedsel, kleding) te dekken, zeker gezien het feit dat we ook nog willen wonen, rijden, recreëren en ruimte willen reserveren voor natuur. Ik denk dat we ons eerst maar eens moeten richten op (streven naar) circulariteit op Europese schaal.
En natuurlijk op het terugwinnen van kostbare mineralen uit rioolwater.
Er worden nu trouwens al veel Nederlandse reststromen gebruikt in het voer voor Nederlandse varkens en (en koeien). Het lijkt me een illusie om te verwachten dat de Nederlandse consument varkensoren of kippentenen gaat eten. Door die 'dierdelen' te exporteren naar China worden ze tot waarde gebracht en wordt verspilling voorkomen.
En over die kenniscirkel: Efficiënte, intensieve systemen en natuurinclusieve, biologische, extensieve systemen kunnen zeker van elkaar leren. Dat kan leiden tot verbeteringen in beide systemen, maar ook tot combinaties (naar elkaar toegroeien) en tot regio-specifieke keuzes, die rekening houden met de omgeving (grondsoort, type bedrijf, nabijheid van natuurgebieden, nabijheid van aanvoer- en afzetkanalen, etc.).
Ik begrijp dat hier een punt gemaakt moet worden maar de auteur zou dichter bij de feiten kunnen blijven. Meer dan 90% van het dieet in de melkveehouderij bestaat uit gras en snijmais van eigen bodem.
meer dan 90% is natuurlijk ook gewoon niet waar. eerder 70-75%
een koe eet 15 kg drogestof uit ruwvoer, dan zou er maar 1,5 kg brok/bijproducten gevoerd worden voor 9000 kg melk. zo efficient is het ook weer niet.
Zijn er geen melkveehouders meer op Foodlog? Een buurman (die weinig krachtvoer voert)
vertelde over 30 kg krachtvoer per 100 liter melk op intensievere bedrijven.
En dat klopt als je een artikel van Ruwvoerforum naast de cijfers van Melkveebedrijf legt. Daar wordt gerekend met 8 tot 9 kilo krachtvoer per koe en inderdaad 30 kg krachtvoer per 100 liter melk.
Mijn buurman boorde mijn romantische idee van koeien die melk uit gras maken de grond in. Als je bovenstaande cijfers naast elkaar legt, komt tweederde van de voerinname van eigen bodem.
melk uit alleen gras gaat met 4000 kg per koe en een beetje geluk. met een extreem jaar als dit kan je dat ook vergeten evenals met de erg droge zomers die we gehad hebben.