Lees ook
"De natuur staat diep in het rood", zei demissionair landbouwminister Christianne van der Wal in een reactie op het jongste RIVM nieuws. "Voor een gezonde en sterke natuur zijn extra maatregelen nodig. Dit rapport toont de omvang aan van wat nog nodig is, en de conclusies liegen er niet om." Het nieuwe kabinet kan zijn borst natmaken omdat het extra maatregelen zal moeten nemen. Het RIVM acht de doelen niet meer realistisch, maar constateert dat de neerslag op de natuur daalt.

Weinig wetenschappelijk onderzoek heeft zo'n directe invloed op de samenleving
Papieren exercitie
De aanvullende maatregelen de nodig zijn, zijn het gevolg van een papieren exercitie. In een laboratoriumopstelling testen onderzoekers de stikstofgevoeligheid van de flora die ze uitkiezen als representatief voor natuurgebieden. Ze stellen overbemestingsgrenzen vast. Medewerkers van het RIVM voeren de getallen die daaruit resulteren vervolgens door in een model dat de overheid in de wet heeft verankerd. Als de getallen fouten of afwijkingen bevatten (door de lab-opstelling kunnen ze tenslotte niet representatief zijn voor de natuur zelf) waarover de meningen wetenschappelijk kunnen verschillen, dan komen ze toch in het model en daarmee krijgen ze direct kracht van wet. Weinig onderzoek heeft zo'n directe invloed op de samenleving.

Onzinnige keuze
In 2020 adviseerde Johan Remkes het kabinet de uitstoot van stikstof als doel te kiezen. In 2030 zou die met 50% gereduceerd moeten zijn. Dat zou dan volgens de modellen resulteren in 74% van de Nederlandse natuur die vrij van stikstofoverschot zou zijn. Het realiseren van dat doel is de verantwoordelijkheid van de overheid; de emissieverlaging is de verantwoordelijkheid van bedrijven. Bestuurlijk een goede taakverdeling want emissies zijn de enige factor die bedrijven binnen hun eigen macht kunnen realiseren. Maar het kabinet besloot anders. Het verschoof het doeljaar naar 2035 en ging niet uit van uitstoot maar van depositie op natuurgebieden. Daar maakte het de bedrijven direct verantwoordelijk voor, een onzinnige keuze.

Op basis van Wagenings onderzoek in lab-omstandigheden bleek vorig jaar dat veel natuurgebieden, met name bosgebieden, gevoeliger zijn voor stikstofdepositie dan de modellen eerder berekenden. Het RIVM voerde de nieuwe getallen door in de stikstofmodellen die het Rijksinstituut voor de overheid beheert en stelde op basis van een nieuwe run vast dat er veel meer stikstof op de natuur belandt dan voorheen werd aangenomen.

Volgens de oude berekeningen zou in 2035 81% van de natuurgebieden bij het op dit moment gevoerde beleid geen stikstofoverschot meer hebben. Met de nieuwe getallen blijft het percentage echter steken op slechts 40%. Daardoor is het wettelijk vastgestelde doel van 74% onrealistisch geworden, tenzij er drastische maatregelen worden genomen.

Was het wettelijke doel de reductie van uitstoot geweest, dan zou er een bestendig beleid mogelijk zijn geweest. Nu heeft de politiek twee keuzen: of de wet aanpassen of de onhaalbare maatregelen toch opleggen
Gebakken peren
Nu zitten het kabinet en de politiek met de gebakken peren. Was het wettelijke doel de reductie van uitstoot geweest, dan zou er een bestendig beleid mogelijk zijn geweest waar boeren en andere ondernemers zich aan zouden kunnen vasthouden. Nu is het opeens paniek, want de reductie moet veel verder omlaag en mogelijk ook sneller omdat de wet dat voorschrijft. Er zijn nu twee keuzen: of de wet aanpassen of de maatregelen nemen. Het laatste is natuurlijk geen optie.

Het RIVM schat dat de uitstoot in de landbouw met 60 tot 80% moet dalen om de doelen te halen. Dit is aanzienlijk hoger dan de eerdere doelstelling van 50%.

Demissionair minister Van der Wal heeft aangegeven dat het nieuwe kabinet verantwoordelijk is voor het bepalen van de volgende stappen in het stikstofbeleid en laat de nieuwe bewindspersonen met de bende zitten. Toen de nieuwe getallen uit de lab-opstelling en het model vorig jaar naar buiten kwamen zei ze: "De grote fluctuatie in de cijfers laat zien dat het sturen op de KDW [de neerslagfactor op de natuur, DV] een bemoeilijkende factor is voor consistent beleid. Ook zorgen deze fluctuaties voor ongewenste onzekerheid bij boeren en andere ondernemers."

Einde circus Van der Wal
Met die woorden gaf ze toe dat op depositie sturend beleid voor ondernemers zinloos en onterecht is. Haar woorden nu, klinken dan ook als krokodillentranen van een minister die van haar stikstofbeleid door slecht bestuur een bende heeft gemaakt. Afgelopen weekend werd bekend dat Van der Wal Eindhoven Airport op de valreep van haar ministerscarrière de hand boven het hoofd houdt door doodleuk te verklaren dat de luchthaven geen natuurvergunning nodig heeft. In april toonde ze zich uiterst coulant met soepele stikstofregels voor Schiphol waarmee ze een gevoel van oneerlijkheid in de Tweede Kamer opriep. Boeren pakt ze streng aan, luchthavens geeft ze alle ruimte. Daar zal stikstof-NGO MOB niet mee akkoord gaan. Het wordt een zaak voor de volgende minister die vermoedelijk meer met boeren en minder met vliegen heeft.
Het is voor iedereen te hopen dat de nieuwe minister de stikstofwetgeving ingrijpend aanpast en bedrijven simpelweg gaat houden aan de eis emissies te reduceren. Het circus dat Van der Wal van haar taak heeft gemaakt, kan dan gesloten worden.
Dit artikel afdrukken