Wat doet een slachter als vlees schaars en duur wordt?

Varkens- en runderslachter Vion Food Group kondigde afgelopen dinsdag aan zich te zullen concentreren op de Benelux. Het bedrijf zei tevens zijn Duitse activiteiten 'strategisch' te zullen 'evalueren' en 'partners' te zoeken voor de slachthuizen die de Nederlandse vleesverwerker in Duitsland heeft. De lokaties hoeven niet te worden gesloten, verwacht Vion.

Het lijkt erop dat Vion kopers zoekt voor zijn slachthuizen in Duitsland. Mogelijk ziet het bedrijf een rol voor zich weggelegd als bouwer van onderscheiden ketens voor afnemers, maar het trekt zich terug uit het slachtwerk in Duitsland. Het bedrijf verwacht verdere investeringen in de Benelux te kunnen doen na desinvesteringen in Duitsland. Daarnaast werkt Vion in Leeuwarden stug door aan de ontwikkeling van zijn assortiment vleesvervangers die het zelf produceert en die het daar ook in opdracht van merkhouders kan maken.

De afgelopen vijf jaar is de varkensproductie in Duitsland aanzienlijk gedaald. In 2022 produceerden de Duitse slachthuizen ongeveer 4,5 miljoen ton varkensvlees, een daling van 9,8% ten opzichte van het voorgaande jaar. Vergeleken met 2016, toen de productie piekte, is er zelfs sprake van een afname met bijna 20%​. De onderstaande grafiek is samengesteld op basis van cijfers van de Duitse Federale Statistieke Dienst (Statistisches Bundesamt), Eurostat en de Food and Agriculture Organization (FAO) van de Verenigde Naties. Na een piek van de aantallen dieren die jaarlijks worden geproduceerd in 2015 en 2016 zette een daling in.

Bij krimp van het aantal dieren vechten de slachthuizen om de varkens, loopt de prijs op en dalen de marges snel als gevolg van lege haken

Die ontwikkeling is het gevolg van de afnemende vraag naar varkensvlees en vleesproducten door de groeiende aandacht van consumenten op dierenwelzijn en milieu- en klimaatzorgen, de naweeën van Covid en de Afrikaanse varkenspest die Duitsland op slot zette voor export. De Duitse vraag naar varkensvlees is de afgelopen tien jaar gestaag gedaald. In 2013 consumeerde de gemiddelde Duitser ongeveer 39,6 kilogram varkensvlees per jaar. De consumptie is met een schommelbeweging jaarlijks afgenomen tot 34,6 kilogram in 2023​. De vraag naar kip, een vleessoort die als gezonder en klimaatvriendelijker wordt gezien, nam in dezelfde periode juist toe met ruim 40%.

Vechten om varkens
Die situatie leidde in Duitsland tot overaanbod van de slachtcapaciteit. Dat heeft een directe impact op de winstgevendheid omdat de marges in de vleesindustrie worden bepaald door het aantal dieren dat de slachthuizen omzetten. De winst wordt bepaald door een zo hoog mogelijk volume bij een volle slachtlijn die liefst de hele dag doordraait. Bij krimp van het aantal dieren vechten de slachthuizen om de varkens, loopt de prijs op en dalen de marges snel als gevolg van lege haken. Als zowel de vraag naar en het aanbod van Duits vlees niet herstelt, zoals in Duitsland het geval lijkt, dan volgt een sanering van de slachtcapaciteit. Hoewel de Nederlandse consumentenmarkt met soortgelijke algemene trends als de Duitse te maken heeft is de situatie in ons land anders omdat ons land niet is getroffen door de varkenspest. Ook daalt de vleesconsumptie in Nederland minder snel dan in Duitsland. In tegenstelling tot hun Duitse collega's zijn Nederlandse varkenshouders optimistisch en zien ze zelfs kansen om hun productie uit te breiden.

Vion's CEO Ronald Lotgerink zei vorig jaar nog niet volledig uit Duitsland te willen vertrekken. Nu blijkt het vleesconcern overtuigder van zijn marktinschatting en maakt het een duidelijke keuze door zijn aandeel in de Duitse slachtcapaciteit definitief op te geven. Eerder gaf Vion aan nadrukkelijk te herstructuren, maar ontkende het tot zo'n rigoureus besluit te zijn gekomen.

Volhouden met ononderscheiden en dure massa is domweg veel te risicovol, terwijl er andere en interessantere kansen zijn

Verstandige krimp
Het plan heeft grote gevolgen aangezien meer dan de helft van de omzet van Vion uit de Duitse markt komt. Vion probeert, schrijft Boerenbusiness, door proactieve communicatie de geruchten te tackelen en hoopt mogelijk interesse van andere partijen te wekken, wat de verkoopprijzen ten goede zou kunnen komen. Onze contentpartner kan niet geloven dat Vion zijn grote Duitse tak kwijt wil omdat het zichzelf daarmee reduceert tot een schim van wat het bedrijf ooit was. Onder leiding van de voormalige CEO Daan van Doorn had Vion ook een omvangrijke Britse tak, die het bedrijf bijna de kop kostte en in 2012 werd afgestoten. Destijds wachtte Vion te lang waardoor het zijn waardevolle ingredientstak moest afstoten om financieel te overleven. Het besluit van het huidige Vion is tijdig, duidelijk en moedig te noemen omdat de margemaker van een slachthuis volume is; de verliesmaker is zijn dure slachtinfrastructuur en - zeker nu dierenwelzijn een belangrijke rol is gaan spelen in slachthuizen - niet te flexibiliseren goed opgeleide arbeid. Volhouden met ononderscheiden en dure massa is domweg veel te risicovol, terwijl er andere en interessantere kansen zijn.

Minder maar beter via onderscheid
De keuze van Vion past in de trend naar minder maar beter vlees. De Duitse politiek geeft die trend vorm door een toeslag op vlees die wordt teruggegeven in de vorm van een verduurzamingssubsidie aan boeren. Dat bemoeilijkt het creëren van mogelijkheden om onderscheidende waarde te creëren omdat boeren er vooral naar zullen streven om aan de norm te voldoen maar daar niet bovenuit te gaan. Vion zet in op meer onderscheidend dierenwelzijn in markten waar het bedrijf om die reden gewaardeerd wordt. Het bedrijf maakt de keuze om geld te verdienen door zijn eigen toon te zetten en niet alleen duurzamer vlees te leveren en daarmee op te gaan in de massa. Sinds begin dit jaar exporteert het bedrijf varkensvlees naar Californië omdat de Amerikaanse varkenshouderij niet kan voldoen aan de hoge eisen die de progressieve staat stelt. De Nederlandse private normen voor dierenwelzijn die commercieel voor een belangrijk deel door Vion zijn ontwikkeld, sluiten naadloos aan.